ΜΑΝΤΩ ΜΑΥΡΟΓΕΝΟΥΣ - ΠΑΘΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

Η καταγωγή της Μαντώς

Τον Μάιο του 1827 συνεδρίαζε στην Τροιζήνα η πιο δραματική συνέλευση του Αγώνα, η «Τρίτη Εθνική των Ελλήνων Συνέλευσις».

Μόλις τον προηγούμενο μήνα το έθνος είχε θρηνή­σει τον θάνατο του Καραϊσκάκη. Ακολούθησε η συ­ντριπτική ήττα του ελληνικού επαναστατικού στρατού στον Ανάλατο, η παράδοση της Ακρόπο­λης στον Μεχμέτ Ρεσήτ πασά (Κιουταχή) και η υπο­ταγή σ' αυτόν της ανατολικής Στερεός Ελλάδας.

Αλλά και στην Πελοπόννησο η κατάσταση δεν δια­γραφόταν καλύτερη, καθώς η περιοχή υφίστατο λεηλασίες από το αιγυπτιακό εκστρατευτικό σώμα του Ιμπραήμ. Μέσα σε εκείνη τη χαώδη κατάσταση το προεδρείο της Γ’ Εθνοσυνέλευσης «βομβαρδι­ζόταν» καθημερινά από αναφορές επιτροπών ή ι­διωτών που ζητούσαν χορήγηση εφοδίων, οικονο­μική ενίσχυση, αποζημιώσεις κ.ά. Κάθε φορά που ένα μέλος του προεδρείου ολοκλήρωνε την ανά­γνωση μιας αναφοράς, μια νεαρή γυναίκα πεταγό­ταν όρθια και με έξαλλες χειρονομίες απαιτούσε από τον πρόεδρο να διαβασθεί η αναφορά της. Η γυναίκα αυτή ήταν η Μαντώ Μαυρογένους η οποία ζητούσε, μέσω της αναφοράς της, από το προε­δρείο να υποχρεώσει τον Δημήτριο Υψηλαντη να τη νυμφευθεί! Αυτό ήταν το ουσιαστικό τέλος της πιο ωραίας ερωτικής ιστορίας των φλογισμένων χρόνων της Επανάστασης.

Η Μαντώ καταγόταν από το γένος των Μαυρογένηδων, μιας από τις πιο σημαντι­κές οικογένειες του νεώτερου ελληνισμού που αντλούσε την καταγωγή της από το Βυζάντιο. Ο πατέρας της, Νικόλαος Μαυρογένης, είχε χρηματίσει σπαθάρης στην Αυλή της Μολδαβίας. Αργότερα εγκαταστάθηκε στην Τεργέστη, όπου ασχολή­θηκε με το εμπόριο. Εκεί πλούτισε και έδειξε τη φιλοπατρία του ενισχύοντας οικο­νομικά τον Λάμπρο Κατσώνη, όταν αυτός αναζητούσε πόρους για να ξεκινήσει τις ναυτικές του επιχειρήσεις εναντίον των Τούρκων.

Η πρώτη γνωριμία της Μαντώς με τον πρίγκιπα Δημήτριο Υψηλαντη ενδεχομέ­νως πραγματοποιήθηκε στην Τεργέστη, στο σπίτι του πατέρα της, όταν ο πρίγκιπας ετοιμαζόταν να κατέλθει στην Ελλάδα ως πληρεξούσιος του Γενικού Επιτρόπου της Αρχής της Φιλικής Εταιρείας. Αυτό, όμως, δεν μπορεί να εξακριβωθεί από καμία υ- πάρχουσα πηγή. Ο Νικόλαος Κασομούλης βεβαιώνει ότι, όταν ο ίδιος και ο υπασπι­στής του Δημητρίου Υψηλαντη, Γρηγόριος Σάλας, μετέβησαν στα νησιά του Αιγαίου αναζητώντας οικονομικούς πόρους για την ενίσχυση του Αγώνα στη βόρεια Ελλάδα, τους φιλοξένησε στη Μύκονο η οικογένεια της Μαντώς, που είχε επιστρέφει από την Τεργέστη στην ιδιαίτερη πατρίδα της, ώστε να προσφέρει ό,τι μπορούσε στην Επανάσταση.

Η οικογένεια Μαυρογένη παρέδωσε στους απεσταλμένους του πρίγκιπα 3.000 γρόσια. Από την ημέρα εκείνη η νεαρή γόνος των Μαυρογένηδων, ωθούμενη από σπάνιο πατριωτισμό και ασυγκράτητο ενθουσιασμό, δεν σταμάτησε να προσφέρει στον απελευθερωτικό Αγώνα των Ελλήνων. Ξόδεψε όλη της την περιουσία για τον ε­ξοπλισμό πλοίων και τη συγκρότηση ένοπλου σώματος συμπατριωτών της που συμ­μετείχε σε πολλές μάχες της Επανάστασης. Παρά το ότι είχε ανατραφεί μέσα στον πλούτο και τις ανέσεις και ενώ μπορούσε να λάμψει με την ομορφιά και το καλλιερ­γημένο πνεύμα της στα σαλόνια της Βιέννης και του Παρισιού, αυτή «λαχταρά», ό­πως έγραφε στην περίφημη έκκλησή της προς τις Γαλλίδες γυναίκες υπέρ του ελλη­νικού Αγώνα, «για μια ημέρα μάχης όπως αυτές ποθούν μια νύχτα χορού».

 Από τους Ελληνες ιστορικούς κααπομνημονευματογράφους δεν αναφέρεται συγκεκριμένη αυτοπρόσωπη πολεμική δράση της Μαντώς. Γνωρίζουμε ότι κατά τη διάρκεια της Επανάστασης έλαβε τον βαθμό του αντιστρατήγου, αλλά πιθανώς για τιμητικούς λόγους, επειδή διέθεσε τεράστια χρηματικά ποσά για την ενίσχυση των αγωνιστών. Μόνο ο Νικόλαος Δραγούμης, στο έργο του με τίτλο «Ιστορικές αναμνή­σεις», αναφέρει πως «η αντιστράτηγος Μαντώ Μαυρογένους, ήτις πωλήσασα τα εν Μυκόνω υπάρχοντα αυτής ώρμησεν εις το πεδίον του αγώνος». Ο Γάλλος περιηγη­τής και ιστορικός Φραγκίσκος Πουκεβίλ αναφέρει συμμετοχή της Μαντώς στο ένο­πλο σώμα που συγκρότησε ο δεσπότης Καρύστου Νεόφυτος. Ομως, ο συγκεκριμέ­νος συγγραφέας δεν μπορεί να θεωρηθεί απόλυτα αξιόπιστος, καθώς ελέγχεται για εξωραϊσμένη και ρομαντική θεώρηση των γεγονότων.

Υπάρχει, βέβαια, και η υποψία ότι η δυσαρέσκεια που προκάλεσε σε ορισμένους ισχυρούς κύκλους ο ερωτικός της δεσμός με τον Υψηλάντη ήταν η αιτία να αποσιωπηθούν τα τυχόν πολεμικά της κατορθώματα, αλλά αυτό δεν είναι δυνατόν να επι­βεβαιωθεί.

Ισως οι Ελληνες ιστορικοί του Αγώνα να μην έκριναν άξια ιδιαίτερης μνείας τη Μαντώ, η οποία δεν διέθετε την αυστηρή προσωπικότητα της Μπουμπουλίνας. Η αριστοκράτισσα καλλονή και ερωμένη ενός από τους ηγέτες της Επανάστασης μάλ­λον προκαλούσε τα συντηρητικά ήθη της εποχής. Σίγουρο είναι πως και μόνη η πα­ρουσία της όμορφης γόνου των Μαυρογένηδων μεταξύ των σκληροτράχηλων αγω­νιστών αποτέλεσε σημαντική προσφορά στην εθνική υπόθεση, καθώς η πατριωτική της δράση έφθανε στη ρομαντική Ευρώπη εκείνης της εποχής εξωραϊσμένη και με­τατρεπόταν σε ζωγραφικούς πί­νακες, λιθογραφίες, ποιήματα και τραγούδια. Στα μάτια των Ευ­ρωπαίων η Μαντώ πρόβαλλε ως η νέα Ζαν ντ’ Αρκ, με άμεση συ­νέπεια την ενδυνάμωση του φι­λελληνικού ρεύματος.

Τον Οκτώβριο του 1821 μια αλγερινή φρεγάτα επιχείρησε να αποβιβάσει ένα ναυτικό άγημα στη Μύκονο, με αποστολή να ε­παναφέρει το επαναστάτημένο νησί υπό την κυριαρχία της Υψη­λής Πύλης. Οι ντόπιοι επαναστά­τες επιτέθηκαν εναντίον των Αλγερινών και τους αποδεκάτισαν. Ο θρύλος (ή η ιστορική αλήθεία;) θέλει τη Μαντώ επικεφαλής της ελληνικής επίθεσης.

Αμέσως μετά την απόκρουση των Αλγερινών, σύμφωνα με τον Πουκεβίλ, η Μα­ντώ συγκρότησε και εξόπλισε 16 λόχους από Κυκλαδίτες επαναστάτες και αποβιβά­σθηκε στην Εύβοια. Εκεί πολιόρκησε μαζί με ντόπιους οπλαρχηγούς την Κάρυστο, φέρνοντας σε δυσχερή θέση τον ικανότατο διοικητή της πόλης, Ομέρ μπέη. Κατόπιν μετέβη στη Μαγνησία, όπου μαζί με τους οπλαρχηγούς Καρατάσο και Διαμαντή κα­τέλαβε τις στενωπούς του Πηλίου, επιχειρώντας να εμποδίσει την κάθοδο του πασά Ισμαήλ Πότα. Και εδώ, σύμφωνα πάλι με τον Γάλλο περιηγητή, η Μαντώ με τους άνδρες της διέλυσε την τουρκική εμπροσθοφυλακή που επιχείρησε να διασχίσει τα στενά.

Ο έρωτας των δύο ηρώων

Τον Ιούλιο του 1822 ο Μαχμούτ πασάς, ο επονομαζόμενος Δράμαλης, εισέβαλε στην Πελοπόννησο, επικεφαλής 30.000 εμπειροπόλεμων ανδρών, με αποστολή να καταστείλει την Επανάσταση. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο οποίος κλήθηκε να α­ντιμετωπίσει την τουρκική απειλή, συνέλαβε ένα ευφυές σχέδιο συνεχούς παρενό­χλησης και φθοράς του αντιπάλου, που, σε συνδυασμό με την καταστροφή όλων των πηγών διατροφής και ύδρευσης στην Αργολική πεδιάδα, θα προκαλούσε την υ­ποχώρησή του στην Κόρινθο. Ενα από τα βασικά σημεία του σχεδίου του ήταν να προκαλέσει καθυστέρηση στην προσπάθεια των Τούρκων να καταλάβουν το φρού­ριο του Αργους, ώστε να προλάβει ο ίδιος να προετοιμασθεί για την αντιμετώπισή τους. Ηγετική μορφή της άμυνας του Αργους αναδείχθηκε ο Δημήτριος Υψηλάντης. Η λαϊκή παράδοση και η ρομαντική φαντασία των ξένων ιστοριογράφων της εποχής θέλουν και τη Μαντώ μεταξύ των υπερασπιστών του φρουρίου, όπου και τοποθε­τούν την αρχή του πολύκροτου ειδυλλίου της με τον Υψηλάντη. Πάντως, σε καμία πηγή δεν αναφέρεται ότι η Μαντώ βρισκόταν μέσα στο κάστρο, χωρίς βέβαια να θε­ωρείται και απίθανο η διψασμένη για δράση επαναστάτισσα να έσπευσε να λάβει μέ­ρος στη δύσκολη προσπάθεια της απόκρουσης του Δράμαλη.

Μετά από δωδεκαήμερη αντίσταση οι πολιορκημένοι κατάφεραν να διαφύγουν από το φρούριο, έχοντας φθείρει και καθυστερήσει σημαντικά τις τουρκικές δυνά­μεις. Η Μαντώ, ακολουθώντας ίσως συμβουλή του Υψηλάντη, επέστρεψε στη Μύκο­νο. Από εκεί συνέταξε τις περίφημες επιστολές της στις γυναίκες της Αγγλίας και της Γαλλίας, επιδιώκοντας να προκαλέσει τη συμπάθειά τους για το αγωνιζόμενο έ­θνος. Την εποχή εκείνη πολλοί φιλέλληνες την επισκέφθηκαν στη Μύκονο. Μεταξύ αυτών ήταν οι Μάξιμος Ραιμπώ και Πουκεβίλ. Ολοι υπέκυψαν στη γοητεία της, εκδή­λωσαν τον ενθουσιασμό τους και έπλεξαν πραγματικούς διθυράμβους για τη φυσι­κή της ομορφιά, την πνευματική της καλλιέργεια, αλλά, κυρίως, για την πατριωτική της θέρμη.

Μετά τη συντριβή του Δράμαλη στα Δερβενάκια και την απελευθέρωση του Ναυπλίου, η Μαντώ μετέβη στην Τήνο. Εκεί συγκέντρωσε μεγάλα χρηματικά ποσά για τον Αγώνα και στη συνέχεια πήγε στο Ναύπλιο και εγκαταστάθηκε σε ένα φτωχι­κό οίκημα απέναντι από το σπίτι που είχε παραχωρηθεί στον Υψηλάντη. Η καλύτερη περίοδος για τον έρωτα των δύο νέων μόλις είχε ξεκινήσει.

Την άνοιξη του 1825 προέβαλε ένας νέος σοβαρός κίνδυνος για την ελληνική Επανάσταση. Ο Ιμπραήμ πασάς, θετός γιος του πασά της Αιγύπτου Μωχάμετ Αλη, αποβιβάσθη­κε στην Πελοπόννησο, επικεφα­λής στρατού οργανωμένου κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Ο Υψη­λάντης έσπευσε να οχυρωθεί στους Μύλους της Λέρνας. απο­φασισμένος να αναχαιτίσει την πορεία των Αιγυπτίων προς το Ναύπλιο. Μαζί του ήλθε και η Μα­ντώ, διότι δεν ήθελε να αφήσει μόνο του τον αγαπημένο της, αλ­λά πιθανώς και για να μη φανεί κατώτερή του σε αγωνιστικότη­τα. Εκεί αναφέρεται και μια συνά­ντησή τους με τον Γάλλο ναύαρ­χο Δεριγνύ, ο οποίος έσπευσε να συμβουλεύσει τον Υψηλάντη να αποσυρθεί από εκείνη την ευά­λωτη θέση, καθώς θεωρούσε την αιγυπτιακή νίκη προδιαγεγραμ­μένη. Αλλά ο Υψηλάντης δεν τον άκουσε και κατάφερε, μαζί με τον Μακρυγιάννη και τον Κων­σταντίνο Μαυρομιχάλη, να επιτύ­χει μια ανέλπιστη νίκη, η οποία όχι μόνο έκρινε την τύχη του Ναυπλίου, αλλά κλόνισε και την πεποίθηση για το αήττητο των Αι­γυπτίων. Ο δεσμός των δύο νέων συνεχιζόταν ισχυρός, παρά τις δύσκολες στιγμές που διερχόταν η Επανάσταση (πτώση του Μεσο­λογγίου) και προσωπικά ο Υψηλά­ντης (στέρηση των πολιτικών και στρατιωτικών του αξιωμάτων, λό­γω της άρνησής του να υπογράψει το Ψήφισμα της Υποτέλειας). 

Τότε, όμως, εισήλθε ανάμεσά τους ο Ιωάννης Κωλέττης. Ο δαιμόνιος πολιτικός υπέθεσε πως ο έρωτας της Μαντώς υπέκρυπτε κάποια ιδιοτέλεια. Πιθανώς ήθελε να παντρευτεί τον πρίγκι­πα, να ενωθεί με το γένος των Υψηλάντηδων, ώστε να επηρεάσει τον λαό, και να α­νέλθει μαζί με τον σύζυγό της ως τα ανώτατα αξιώματα. Ισως να επιδίωκε ακόμη και την ηγεμονία της χώρας. Ενα τέτοιο, όμως, ενδεχόμενο πιθανότατα θα έφραζε τον δικό του δρόμο προς την εξουσία. Αποφάσισε, λοιπόν, να διαλύσει πάση θυσία αυ­τόν τον δεσμό. Στην απόφασή του τον βοήθησαν ιδιαίτερα δύο γεγονότα. Το ένα ή­ταν η διαρκής επιδείνωση της υγείας του Υψηλάντη (ο οποίος υπέφερε από χρόνια πάθηση των πνευμόνων) και το άλλο η λαϊκή κατακραυγή που προκαλούσε το γεγο­νός ότι οι δύο νέοι δεν είχαν επισημοποιήσει τη σχέση τους. Η Μαντώ, η οποία αντι­μετώπιζε εντονότερες επικρίσεις, ζήτησε από τον Υψηλάντη να τη νυμφευθεί. Εκείνος προσπάθησε να της εξηγήσει πως οι στιγμές ήταν κρί­σιμες και δεν μπορούσε να τη νυμφευθεί τη στιγμή που η πατρίδα χανόταν. Επειδή, όμως, αντιμετώπισε την οργή της, της έδωσε έγγραφη υπόσχεση για γάμο, όταν οι συν­θήκες θα το επέτρεπαν. 

Την ίδια περίοδο ο Κωλέττης προ­σέγγισε τους πιστούς σωματοφύλακες του Υψηλάντη και με ψεύτικη λύπη τούς ανέφερε ότι κινδύνευε η υγεία του αρχηγού τους, λόγω αυτού του δεσμού και ότι το όνομά του είχε εξευτελισθεί στον λαό του Ναυπλίου, ο οποίος τον έβλεπε να κυνηγά τη «φραγκοντυμένη» Μυκονιάτισ σα. Τα επιχειρήματά του δεν άργησαν να τους πείσουν, και μια νύκτα κατά την οποία ο πρίγκιπας έλειπε σε περι­πολία στους Μύλους, μερικοί άνδρες του εισέβαλαν στο σπίτι της Μαντώς, τη μετέφεραν στο λιμάνι και την επιβί­βασαν βίαια σε ένα πλοίο που απέπλεε για τη Μύκονο, α­πειλώντας τη με θάνατο, αν επέστρεφε στο Ναύπλιο. 

Οταν ο πρίγκιπας επέστρεψε στην πόλη και πληροφορήθηκε τι είχε συμβεί, εξοργίσθηκε. Εμαθε ποιοι ήταν οι έ­νοχοι, αλλά δεν κατάφερε ποτέ να ανακαλύψει τον πρω­ταίτιο. Αμέσως έστειλε επιστολή στην ερωμένη του, με την οποία την καλούσε κοντά του και την παρακαλούσε να συγχωρήσει την απερισκεψία των ανδρών του. Πράγ­ματι, η Μαντώ επέστρεψε στο Ναύπλιο, αναγκάζοντας τον Κωλέττη να εφαρμόσει ένα δεύτερο σχέδιο. Μια ημέρα τής έστειλε τους δύο προσωπικούς γιατρούς του Υψηλάντη, τον Χορτάκη και τον Ολύμπιο, για να της παρουσιάσουν με τραγικό τρόπο την κατάσταση της υγείας του πρίγκιπα και να της δηλώσουν πως, αν δεν τον αποχωριζόταν, εκείνος θα πέθαινε και η πατρίδα θα έχανε έναν από τους πιο άξιους υπερασπιστές της. Τα λόγια τους ήταν αρκετά για να θίξουν τη φιλοπατρία της Μαντώς. Συγκέντρωσε βιαστικά τα πράγματά της και, χωρίς να αποχαιρετήσει κανέναν, εγκατέλειψε το Ναύπλιο.

Το τέλος του ειδυλλίου

Ο Υψηλάντης, όταν πληροφορήθηκε τη φυγή της Μαντώς, της έστειλε επανει­λημμένα επιστολές καλώντας τη να επιστρέψει, όμως τα φλογερά εκείνα γράμματα έπεσαν στο κενό. Η Μαντώ πίστεψε πως η επίσκεψη των γιατρών είχε σκηνοθετηθεί από τον ίδιον. Θεώρησε ότι ο Υψηλάντης επιδίωκε να αθετήσει, με αυτόν τον τρόπο, την υπόσχεση περί γάμου που της είχε δώσει. Πολύ γρήγορα η αγάπη της μετατρά­πηκε σε οργή και μνησικακία. Χωρίς να υπολογίσει την προσωπική της αξιοπρέπεια, επέστρεψε στην Πελοπόννησο και κατέφθασε στην Τροιζήνα την περίοδο της έναρ­ξης των εργασιών της Γ’ Εθνοσυνέλευσης. Εκεί συνέταξε μια αναφορά, στην οποία επισύναψε τη γραπτή υπόσχεση γάμου του πρίγκιπα, ζητώντας επίμονα δικαίωση, περισσότερο, ίσως, για να εξευτελίσει τον πρώην αγαπημένο της. Το προεδρείο της Εθνοσυνέλευσης, για να μην προκληθεί σκάνδαλο, αρνήθηκε να ικανοποιήσει την α­παίτησή της, ακόμη και να την αναγνώσει. Δέχθηκε, όμως, το αίτημά της να της παραχωρηθεί το σπίτι όπου διέμενε στο Ναύπλιο κατά την περίοδο της σχέσης της με τον Υψηλάντη και το οποίο της θύμιζε μερικές από τις πιο ευτυχισμένες στιγμές της ζωής της. Μετά την άφιξη του Ιωάννη Καποδίστρια στην Ελλάδα, η Μαντώ Μαυρογένους έστειλε δύο νέες αναφορές (το 1828 και το 1830), ζητώντας και πάλι δικαίωση.

Ούτε, όμως, η πρώτη αναφορά (την οποία ο Καποδίστριας υπέβαλε στην κρίση του υπουργού Δικαιοσύνης Ιωάννη Γεννατά), ούτε η δεύτερη είχαν αποτέλεσμα. Ο Γεννατάς, μάλιστα, δήλωσε πως δεν προέκυπταν στοιχεία, για να διωχθεί ποινικά ο Υψηλάντης, και παρέπεμψε το θέμα στο υπουργείο Εκκλησιαστικών που ήταν αρμόδιο για ζητήματα αθέτησης υπόσχεσης γάμου. Εκεί, όμως, η αναφορά τέθηκε στο αρ­χείο. Ακολούθησαν τραγικά γεγονότα για τη χώρα: η συνεχώς αυξανόμενη δυσαρέ­σκεια κατά της πολιτικής του Καποδίστρια, η ανταρσία της Μάνης και του Πόρου και, τέλος, η δολοφονία του κυβερνήτη, την οποία η Μαντώ δεν κατάφερε να απο­τρέψει (είχε προειδοποιήσει τον Καποδίστρια μόλις το προηγούμενο βράδυ ότι κιν­δύνευε η ζωή του). Τον Αύγουστο του 1832 ο Υψηλάντης πέθανε. 

Μετά την ανακήρυ­ξή του από τον Καποδίστρια σε στρατάρχη της ανατολικής Ελλάδας, έλειπε τον πε­ρισσότερο καιρό από το Ναύπλιο, με συνέπεια η στρατιωτική ζωή να επιδεινώνει την εύθραυστη υγεία του. Τις τελευταίες ημέρες της ζωής του η Μαντώ, παρότι είχε πληροφορηθεί τα άσχημα νέα, δεν πέρασε το κατώφλι του σπιτιού του. Οταν, όμως, ο πρίγκιπας πέθανε, η Μαντώ ξεκίνησε αποφασισμένη να τον νεκροστολίσει και να τον μοιρολογήσει, χωρίς κανένας να τολμήσει να την εμποδίσει. Ακολούθησε μαυ- ροφορεμένη την κηδεία του, μια τραγική ανύπανδρη χήρα. Αμέσως μετά έφυγε για πάντα από το Ναύπλιο. Πέθανε τον Ιούλιο του 1848 στην Πάρο, πάμφτωχη και λη­σμονημένη από όλους, έχοντας θυσιάσει για την πατρίδα, την οποία τελικά αγαπού­σε περισσότερο από το καθετί, την περιουσία, τα νιάτα και τον ίδιο τον έρωτά της.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

(1  ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, τ. ΙΒ’, Εκδοτική ΑΕ, Αθήνα 1979.

(2  Χρ. Α. Στασινόπουλος: 

ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ ΤΟΥ 1821, εκδ. Δεδεμάδη, 1979.

(3  Διονύσιος Κόκκινος: Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΙΣ, εκδ. Μέλισσα, Αθήνα  1957.

(4 Ν. Κασομούλης: ΕΝΘΥΜΗΜΑΤΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ 

ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ, 1821-33, εκδ. I. Βλαχογιάννης, Αθήνα 1939-42.

(5 Κ. Κιουπκιολής: «Δημήτριος Υψηλάντης και Μαντώ Μαυρογένους», 

περ. ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΗ, τχ. 9 (Μάρτιος 1969).

(6 Φ. Πουκεβίλ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ, 

ΗΤΟΙ Η ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ, 

τ. 4 (μηρρ. Ξ. Ζυγούρας), Αθήνα 1890-91.

Το διαβάσαμε στο Αντικλείδι 

Ο ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΣΙΟΥΤΑΣ

           Δάσκαλος και εκτός της αίθουσας

Στόχος του πριν από δύο χρόνια, όταν έγινε διευθυντής, ήταν να δημιουργήσει ένα σχολείο με όραμα και ανοιχτό στην κοινωνία. Οι προσπάθειές του δείχνουν να έχουν αποτέλεσμα. Το σχολείο είναι περιζήτητο και πολλοί γονείς επιδιώκουν να στείλουν σε αυτό τα παιδιά τους, ενώ παράλληλα λειτουργεί ως κύτταρο ζωής για ολόκληρη τη γειτονιά. Ολα αυτά, διότι το σχολείο του ξεφεύγει από τα συνηθισμένα
Η εκδήλωση την οποία διοργάνωνε για χθες το βράδυ στο Αλσος Νέας Σμύρνης αποδεικνύει πόσο ανοιχτό στην κοινωνία είναι το σχολείο που διευθύνει. Στο Αλσος ήταν προγραμματισμένη η «Αστροβραδιά του 4ου»: οι μαθητές θα παρατηρούσαν τον έναστρο ουρανό με τηλεσκόπια με τη βοήθεια ερασιτεχνών αστρονόμων.

Ο Νικόλαος Σιούτας, δρ Ψυχολογίας, ειδικός παιδαγωγός και πρώην σχολικός σύμβουλος, γεννήθηκε στις Κομποτάδες Φθιώτιδας από γονείς αγρότες. Η αγάπη του για το παιδί, όπως λέει, τον οδήγησε στην Παιδαγωγική Ακαδημία. Δίδαξε σε ορεινά μονοθέσια – διθέσια σχολεία του Νομού Βοιωτίας και έπειτα σε σχολεία της Αθήνας. Επηρεασμένος από τον Αλέξανδρο Δελμούζο άρχισε σύντομα να εφαρμόζει τις παιδαγωγικές αρχές του. «Οι ιδέες του με επηρέασαν από την αρχή της εκπαιδευτικής μου πορείας. Θεωρώ ότι ο Αλέξανδρος Δελμούζος είναι μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες στον χώρο της νεοελληνικής εκπαίδευσης. Η αποδέσμευση από την αυθεντία του παραδοσιακού δασκάλου, η ανάδειξη ενός συνεργατικού μοντέλου και η βιωματική μάθηση είναι αυτά που με εκφράζουν», αναφέρει.

ΒΙΩΜΑΤΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ. Ο εκπαιδευτικός, ο οποίος τα τελευταία 30 χρόνια μένει στη Ν. Σμύρνη και είναι πατέρας δύο παιδιών, δεν είναι ένας δάσκαλος κολλημένος στο σχολικό πρόγραμμα, ούτε ένας διευθυντής κλεισμένος στο γραφείο του. Αεικίνητος, από τη στιγμή που βρέθηκε στη θέση του διευθυντή στο 4ο Δημοτικό Ν. Σμύρνης, στη συμβολή των οδών Κράτητος και Αποστολάκη, ψάχνει συνεχώς να βρει καινούργια πράγματα που θα εμπνεύσουν τους μαθητές.

H λίστα των πρωτοποριακών δράσεων και προγραμμάτων που υλοποιούνται με πρωτοβουλίες του στο 4ο Δημοτικό είναι μεγάλη. Το σχολείο διαθέτει έναν καταπράσινο ταρατσόκηπο όπου εφέτος οι μαθητές φύτεψαν τους δικούς τους βιολογικούς λαχανόκηπους. Εχει μετεωρολογικό σταθμό ενταγμένο στο δίκτυο του Meteo (του Εθνικού Αστεροσκοπείου). Εχει δικό του αισθητήρα καταγραφής σεισμών και συνεργάζεται με το Πανεπιστήμιο Στάνφορντ. Ο επισκέπτης εντυπωσιάζεται από το λιοστάσι που υπάρχει στο σχολείο, τους διαδραστικούς πίνακες, τα σημεία για ανακύκλωση, το κατοπτρικό τηλεσκόπιο. «Ο,τι γίνεται, γίνεται με κέφι. Αφησα μία θέση μεγαλύτερη, του σχολικού συμβούλου. Ηρθα εδώ και έβαλα ένα στοίχημα: Να κάνουμε ένα δημόσιο σχολείο που δεν θα έχει τίποτα να ζηλέψει από ένα ιδιωτικό. Πιστεύω στο νέο σχολείο, στο βιωματικό σχολείο. Από όποιο σχολείο και αν πέρασα είχα την ίδια φιλοσοφία», τονίζει μιλώντας στα «ΝΕΑ» ο κ. Σιούτας προσθέτοντας ότι το δημόσιο σχολείο δεν ταυτίζεται με το μίζερο.

Αισθάνεται όμως την ανάγκη να τονίσει ότι το εκπαιδευτικό αποτέλεσμα στο 4ο Δημοτικό είναι προϊόν συλλογικής εργασίας «όπου ο κάθε εκπαιδευτικός του σχολείου μας δίνει τον καλύτερο εαυτό του. Είναι η καλύτερη ομάδα με την οποία έχω συνεργαστεί στα 35 χρόνια της εκπαιδευτικής μου πορείας».

Φροντίζει να ενημερώνει για το ποιος είναι ο στόχος του και στην ιστοσελίδα του σχολείου. Γράφει πάνω πάνω: «Στοχεύουμε σε ένα σχολείο που θα το αγαπούν τα παιδιά, αλλά και θα το εμπιστεύονται οι γονείς. Ενα σχολείο που θα είναι ανοικτό στις προκλήσεις της σύγχρονης εποχής βάζοντας στο κέντρο τον μαθητή. Ενα σχολείο ανοικτό σε ιδέες και καινοτόμες δράσεις. Ενα σχολείο που θα δίνει  τη δυνατότητα στον μαθητή να ανακαλύπτει τη γνώση μέσα από ένα βιωματικό πλαίσιο. Ενα σχολείο που θα καλλιεργεί την περιβαλλοντική συνείδηση, αλλά και θα προετοιμάζει τον μαθητή για τη ζωή».

Μία από τις καινοτόμες δράσεις του διευθυντή που εξέπληξαν εφέτος γονείς και μαθητές ήταν το… Σινέ Σχολείο. Εκμεταλλεύθηκε την αίθουσα home cinema του σχολείου και διοργάνωσε τέσσερις κινηματογραφικές προβολές με δωρεάν είσοδο, απογεύματα Σαββάτου. Στις προτεραιότητές του είναι να κάνει το σχολείο ελκυστικό και ευχάριστο στα παιδιά. Ετσι, το 4ο Δημοτικό υποδέχεται τους μαθητές με μουσική, ενώ μουσική ακούγεται και στα διαλείμματα.

Επιδίωξη του κ. Σιούτα, ακόμη, είναι το σχολείο να μην είναι εσωστρεφές αλλά να συνεργάζεται αρμονικά με την ευρύτερη τοπική κοινωνία. Με πρότασή του ξεκίνησε να λειτουργεί εφέτος το Σύγχρονο Λαϊκό Πανεπιστήμιο του Δήμου Νέας Σμύρνης όπου είναι και υπεύθυνος. Το 2007 ο κ. Σιούτας επελέγη ως σχολικός σύμβουλος στην 7η Περιφέρεια Αθήνας. Επειτα από τέσσερα χρόνια όμως αποφάσισε να αφήσει τη θέση του σχολικού συμβούλου. Επέστρεψε στις διδακτικές αίθουσες και ανέλαβε διευθυντής στο 4ο Δημοτικό Σχολείο Νέας Σμύρνης.

Η απόφασή του εξέπληξε τους συναδέλφους του. «Διαφώνησα στην απόφασή του να επιστρέψει ως διευθυντής εγκαταλείποντας μια θέση θεσμικά ανώτερη. Ο Νίκος όμως είχε αποφασίσει να επιστρέψει σε χώρους που τον γεμίζουν πραγματικά και με τις καινοτόμες υπερβάσεις του να δημιουργήσει ένα δημόσιο σχολείο που το αγαπούν τα παιδιά και το εμπιστεύονται οι γονείς», θα πει ο αντιπρόεδρος της Πανελλήνιας Ενωσης Σχολικών Συμβούλων Ιωάννης Κάππος. Αλλά και ως σχολικός σύμβουλος ο κ. Σιούτας, θυμάται ο κ. Κάππος, «συνεχώς αναζητούσε την καινοτομία και την ενίσχυση της πρωτοβουλίας των εκπαιδευτικών, ώστε το σχολείο να ξεφύγει από το συμπεριφοριστικό μοντέλο και να γίνει ένα πραγματικό σχολείο εργασίας».

                            ΚΟΝΤΑ ΣΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ. 

Ο διευθυντής προσπαθεί να εκμεταλλεύεται την 35χρονη εμπειρία του στην εκπαίδευση, αλλά και τις γνώσεις του στην ψυχολογία. Στο μπλογκ του σχολείου «ποστάρει» συχνά συμβουλές και προτρέπει τους γονείς να επικοινωνούν μαζί του. «Μη διστάσετε να μου γράψετε στο e-mail θέματα που θέλετε να συμπεριλάβουμε και να αναπτύξουμε», τους γράφει. Συμβουλές προς τους γονείς δίνει και μέσω του ιντερνετικού ραδιοφωνικού σταθμού του σχολείου που εγκαινίασε εφέτος.

Οι δράσεις του και η συμβουλευτική προς τους γονείς είχαν ξεκινήσει αρκετά νωρίτερα. Οταν δίδασκε το 1983 στο διθέσιο Δημοτικό Σχολείο Υψηλάντη Βοιωτίας είχε συνεργαστεί με τη Νομαρχιακή Επιτροπή Λαϊκής Επιμόρφωσης σε προγράμματα στήριξης των γονέων.

Στην πορεία του στον χώρο της παιδαγωγικής προσπάθησε να είναι πάντα δίπλα στα παιδιά και στους γονείς, εντός και εκτός σχολείου. Διαθέτει γνώσεις και για τα παιδιά με αναπηρία, αφού έχει μετεκπαιδευτεί σε αυτόν τον τομέα στο Διδασκαλείο Δημοτικής Εκπαίδευσης.

Στο παρελθόν έχει ασχοληθεί και με την τηλεόραση, όπου και εκεί επίκεντρο των δύο εκπομπών που παρουσίαζε («Παιδικά χαμόγελα» και «Γονεϊκές ιχνηλασίες») ήταν το παιδί και οι γονείς. Επίσης, στο Πάντειο μετά το διδακτορικό του στην Ψυχολογία δίδαξε το μάθημα Τηλεόραση και Παιδική Ηλικία.

 Το διαβάσαμε στο :

  http://www.tanea.gr

ΤΑ "ΣΚΟΤΕΙΝΑ" ΣΗΜΕΡΙΝΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ

    Αν κάποιος διαβάζοντας αυτό το κείμενο συμπεράνει ότι είμαι αριστερή ή διεθνίστρια, έχει πρόβλημα και πρέπει να το κοιτάξει.  

Δεν είμαι αριστερή, ούτε διεθνίστρια είμαι, αντίθετα μάλιστα, συγκαταλέγομαι ανάμεσα στους πρώτους ανθρώπους που πολέμησαν τον διεθνισμό και την παγκοσμιοποίηση με σθένος και πάθος. Και αγωνίστηκα εναντίον της New age επειδή πιστεύω πως ο σκοπός  της πολτοποίησης των μαζών και της εξάλειψης της διαφορετικότητας των λαών θα έχει ως αποτέλεσμα να ισχυροποιήσει τους ήδη ισχυρούς αφέντες του πλανήτη και να δημιουργήσει δύο ανθρώπινες τάξεις, την ηγετική τάξη και την τάξη της σύγχρονης δουλείας. Και χωρίς να έχω καμία διάθεση να ευλογήσω τα γένια μου, ήδη συμβαίνει.

  

Τον τελευταίο καιρό στην Ελλάδα, παρατηρείται για άλλη μια φορά, το φαινόμενο του διχασμού εξ αιτίας της μαζικής μετανάστευσης λαών που τα κράτη τους βουλιάζουν στη διαφθορά, την οικονομική ανυπαρξία ή τον πόλεμο. Η ελλιπής γνώση του πραγματικού προβλήματος, η εμπάθεια, η άρνηση αλλαγής νοοτροπίας,  οδηγούν στο φόβο. Το καταφύγιο του φόβου είναι οι προλήψεις, οι δεισιδαιμονίες και η βία. Η ανάγκη να βρεθεί λύση στο πρόβλημα αντιπαρέρχεται εκείνης του τρόμου που διακατέχει τον άνθρωπο μπροστά στις μεγάλες αλλαγές. 

Αν ανοίξουμε το χρονοντούλαπο της ιστορίας του κόσμου, θα διαπιστώσουμε ότι βρίθει γεγονότων εγκληματικών που ξεπήδησαν μέσα από την άγνοια της γνώσης και του φόβου. Η περίοδος των «σκοτεινών αιώνων» για παράδειγμα, χαρακτηρίζεται σαν οπισθοδρόμηση της εξέλιξης του ανθρώπου, με την επικράτηση του σκοταδισμού που επέβαλε η Εκκλησία με τον σκληρό διωγμό στις θετικές επιστήμες και στις ανθρωπιστικές ιδέες. Αποτέλεσμα όλης αυτής της κατάστασης ήταν η επιστήμη να προχωρεί αργά προς τα εμπρός μέσα από δυσκολίες και με την αυτοθυσία πολλές φορές των επιστημόνων. 

Το έτος 1000 μ.Χ.  είναι γεμάτο φόβο και προλήψεις. Η λογοτεχνία του 19ου αι. μας έχει δώσει πολλές γραφικές εικόνες και πλήθος περιγραφές της νύχτας της 31ης Δεκεμβρίου του έτους 1000 όταν τα πλήθη έντρομα κατέκλυσαν τους ναούς περιμένοντας το τέλος της ανθρωπότητας. Το πρωί όμως, και σύμφωνα πάντα με την ρομαντική παράδοση, ξημερώματα της 1ης Ιανουαρίου του 1001, ο κόσμος κατάπληκτος, συγκινημένος και ενθουσιασμένος είδε ότι όλα είναι στη θέση τους. Ο Rodulfus Glaber ερμηνεύει το γεγονός σε ένα του κείμενο : «Περίπου τρία χρόνια μετά το έτος 1000 η γη άρχισε να σκεπάζεται με μια λευκή χλαμύδα εκκλησιών…».

Αλλά ας μην πάμε μακρύτερα. Το 1999 η κινδυνολογία ήταν και πάλι σε έξαρση. Κάποιοι μιλούσαν για μικρές διακοπές ρεύματος, κάποιοι άλλοι μιλούσαν για αεροπλάνα που θα έπεφταν, κάποιοι τέλος έβρισκαν την ευκαιρία να μιλήσουν για το τέλος του (δυτικού) πολιτισμού. Τα υπολογιστικά συστήματα μάς εκδικούνταν. Η κοινωνία μας βασίστηκε σε αυτά χωρίς να έχει φροντίσει να έχει εναλλακτικό «σχέδιο διαφυγής». Στις ΗΠΑ, όπου η ανησυχία πήρε διαστάσεις υστερίας, άνθρωποι εγκατέλειπαν τα σπίτια τους και κατέφευγαν σε μεγάλα ράντσα μακριά από τις πόλεις μαζί με προμήθειες μηνών. 

Ποια δημοσιεύματα να πρωτοθυμηθώ;

"Επτά στους δέκα Ελληνες φοβούνται το πρόβλημα του 2000"

" Χτύπημα του "ιού της χιλιετίας" στους αιθέρες φοβάται η Βρετανία"

"Ανέτοιμο για το πρόβλημα του 2000 κρίνουν οι Αμερικανοί τον εναέριο χώρο"

"Προετοιμασμένα τα ελληνικά αεροδρόμια για τον ιό της Χιλιετίας"

 "Μικρός αλλά υπαρκτός ο κίνδυνος πυρηνικής καταστροφής λόγω Υ2Κ "

Το «πρόβλημα του 2000»  δεν είχε καμία σχέση με ιό, αλλά αυτό λίγο ανησυχούσε τους κινδυνολογούντες. Σημασία είχε ότι εξαιτίας του τα υπολογιστικά συστήματα θα μπερδεύονταν και θα ελάμβαναν το έτος 2000 ως 1900, επειδή κατέγραφαν εσωτερικώς το έτος χρησιμοποιώντας μόνο τα τελευταία δύο ψηφία του (99 αντί για 1999, 00 αντί για 2000). 

Το πρόβλημα ήταν πολύ πραγματικό. Τσιπάκια με ρολόι πραγματικού χρόνου υπήρχαν παντού, από τις αυτόματες μηχανές τραπεζικών συναλλαγών μέχρι τα συστήματα προστασίας στις ηλεκτροπαραγωγικές μονάδες. Οι επιπτώσεις εξ αιτίας δυσλειτουργιών  λόγω του προβλήματος του 2000 αναμένονταν τεράστιες επειδή θα ήταν αθροιστικές. Τελικά, μπήκε ανώδυνα στη ζωή μας ο  21ος  αιώνας  και ο εφιάλτης που διατυμπάνιζαν οι καταστροφολόγοι πέρασε σαν ένα κακό όνειρο.

Θέλω να πω μ’ αυτά τα παραδείγματα πως ο  κόσμος διχάζεται και θα διχάζεται πάντα κυρίως επειδή κάποιοι θέλουν να γίνεται έτσι. 

Είναι πιο εύκολο να χειραγωγείς  τη μάζα όταν αυτή δεν είναι συμπαγής, όταν τα μόριά της είναι εύπλαστα, χυτά και παρασέρνονται όπου φυσάει ο άνεμος. Πολιτική τακτική με σίγουρα αποτελέσματα από αρχαιοτάτων χρόνων : «διαίρει και βασίλευε»…

Το τελευταίο διάστημα έχω ακούσει κι έχω διαβάσει πολλά άρθρα σχετικά με το φαινόμενο της μετανάστευσης. Τα πιο πολλά αστεία, άλλα σου προκαλούν τρόμο και φρίκη, μερικά αναπαράγουν το μίσος με  ανυπόστατα ψεύδη, και ελάχιστα από αυτά προσεγγίζουν το θέμα εμπεριστατωμένα και στις  πραγματικές του διαστάσεις. 

Αν κάποιος σκεφτεί ορθολογιστικά και βρεθεί στην εξαίσια εκείνη διάθεση να αντικρύσει τα γεγονότα αντικειμενικά, θα αντιληφθεί πως σε κάθε μεταναστευτική κίνηση λαών ανά τους αιώνες, τα μόνα θύματα υπήρξαν οι ίδιοι οι μετανάστες. 

Οι άνθρωποι, από παλιά ως σήμερα, μεταναστεύουν για δύο κυρίως λόγους. Για να αποφύγουν τον πόλεμο αναζητώντας την ειρήνη και για να αποφύγουν την οικονομική εξαθλίωση προσβλέποντας σε ένα καλύτερο  μέλλον. Τα υπόλοιπα είναι κινδυνολογίες και πολιτική προπαγάνδα.

   

Θα συμφωνήσω βέβαια και μ’ εκείνους που ισχυρίζονται πως ανάμεσα στους μετανάστες υπάρχουν και κακοποιά στοιχεία. Σαφώς και υπάρχουν. Αν οι μετανάστες προσέγγιζαν τη βόρεια Ευρώπη μέσω ‘Αρη, και στον ‘Αρη θα υπήρχαν. Παντού, σε κάθε τόπο, και σε κάθε ανθρώπινη κατηγορία  είναι αποδεδειγμένο πως υπάρχουν εγκληματικές φυσιογνωμίες. Και μόνο γι' αυτό τον λόγο, είναι απαράδεκτη η γενίκευση. Δεν έχεις δικαίωμα να επιδίδεις ευθύνη σε όλους τους γιατρούς επειδή ένας ανόητος σου πήρε φακελάκι. Δεν μπορείς να καταδικάζεις όλους τους δασκάλους επειδή ένας άθλιος είναι παιδόφιλος. Δεν πρέπει να κατακρίνεις όλους τους παπάδες επειδή ένας απ’ αυτούς έχει επιδείξει ανάρμοστη συμπεριφορά. Η γενίκευση είναι η καταισχύνη του ανθρώπινου είδους, είναι η στασιμότητα στην ατομική και συλλογική εξελικτική πορεία της ανθρωπότητας, είναι το πισωγύρισμα στους «σκοτεινούς αιώνες». 

 Ο ερχομός του 21ου αιώνα γκρέμισε τις κινδυνολογίες και καταδίκασε στην αφάνεια τους εικοτολόγους. Αποδεικνύεται εκ των πραγμάτων πως μόνο ένας κίνδυνος επιβραδύνει τον ρυθμό της ανάπτυξης, εκείνος της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης και των πολεμικών εξοπλισμών. Όμως, η απόκτηση της γνώσης και η εξέλιξη στην τεχνολογία και στις  επιστήμες,  δημιουργούν τις αντίστοιχες μεγάλες ευκαιρίες. Όλα αυτά, συνδυασμένα με την αγάπη, και ο κόσμος θα ξαναβρεί την ανθρωπιά του και η ανθρωπότητα θα κάνει και πάλι ένα βήμα παρά πέρα…

ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ ΑΡΓΥΡΩ