ΕΙΝΑΙ ΚΑΤΙ ΝΥΧΤΕΣ ΜΕ ΦΕΓΓΑΡΙ ΜΕΣ ΤΑ ΘΕΡΙΝΑ ΤΑ ΣΙΝΕΜΑ...

Φεύγουν τα καλύτερα μας χρόνια

ώρα με την ώρα βιαστικά
νιάτα που περνούν
που δεν θα ξαναρθούν
κι εκείνο που βλέπω
να μένει τελικά
είναι κάτι νύχτες με φεγγάρι
μες τα θερινά τα σινεμά
νύχτες που περνούν
που δεν θα ξαναρθούν
μ' αγιόκλημα και γιασεμιά…

Λουκιανός Κηλαηδόνης

ΣΤΑ ΠΑΛΙΑ ΤΑ ΣΙΝΕΜΑ

Μια αρκετά μικρή ανακοίνωση στην εφημερίδα Άστυ της 29 Νοεμβρίου 1896 ειδοποιούσε τους Αθηναίους ότι από την ημέρα εκείνη «άρχεται η λειτουργία του Κινηματοφωτογράφου, δι ου παριστώνται αι φωτογραφίαι εν κινήσει».

Παρέχεται ακόμα η πληροφορία ότι οι παραστάσεις θα επαναλαμβάνονται κάθε μισή ώρα από τις 9πμ ως τις 12 και από τις 2μμ ως τις 7μμ. Η τιμή του εισιτηρίου έχει προσδιοριστεί στις 2,20 δρχ. Τα παιδιά μέχρι 7 ετών θα πληρώνουν μισό. Ο χώρος όπου στήθηκε ο πρώτος κινηματογράφος στην Αθήνα ήταν ένα άδειο, εκείνη την περίοδο, κατάστημα στο ισόγειο της οικίας της Ιφιγένειας Α. Συγγρού στην οδό Κολοκοτρώνη πίσω από την Παλιά Βουλή και δίπλα στην Πανελλήνιο Αγορά.

Όσοι λοιπόν έκαναν τον κόπον να ανέβουν την οδό Σταδίου έβλεπαν ανηρτημένη σε ένα από τα ισόγεια καταστήματα της οικίας Συγγρού μία μεγάλη επιγραφή που έγραφε “Cinematofotographe Edison”. Η επιγραφή τη νύχτα φωτιζόταν από τέσσερις ηλεκτρικές «λυχνίες Έδισων». Μέσα στο κατάστημα ήταν εγκατεστημένο ένα κινητοσκόπιο του Έντισον «εκ των επιτυχεστέρων του είδους αυτού». Προβάλλονταν δέκα ταινιούλες των εργαστηρίων του μεγάλου εφευρέτη διαρκείας 30 δευτερολέπτων περίπου η καθεμία.

Αλλά το καλοκαίρι του 1900 ο κινηματογράφος κάνει την πιο εντυπωσιακή, μέχρι τώρα, εμφάνισή του στην Ερμούπολη της Σύρου. Είναι και πάλι ο κινηματογράφος του Έντισον που πρέπει να τον έφερε στο νησί κάποιος ξένος κατ ευθείαν από το εξωτερικό. Αυτός ο κινηματογράφος χαρακτηρίζεται σαν ο «μέγιστος κινηματογράφος του κόσμου» και όχι τυχαία αφού συνοδεύεται και από ένα άλλο «θαύμα» το «μεγάλου αμερικανού», τον «φωνογράφο Έδισσων» ο οποίος «δύναται να ακουσθεί από 20 χιλ. ακροατάς εις απόστασιν 500 μέτρων»!

 

Οι προβολές, που διαρκούν μια βδομάδα περίπου (τις τελευταίες μέρες του Ιουλίου και τις πρώτες του Αυγούστου), γίνονται στο θερινό θέατρο «Ορφεύς» και το πρόγραμμα είναι εξαιρετικά πλούσιο. Προβάλλονται καθημερινά 18 διαφορετικές ταινίες με εικόνες επικαίρων από όλο τον κόσμο, κωμικά σκετς κλπ. Μέσα σ΄ αυτές και μια άγνωστη, μέχρι τώρα, «ελληνικού ενδιαφέροντος» ταινία που φέρει τον εξόχως σκανδαλιστικό τίτλο «Συμπλοκή τεσσάρων δεσποινίδων εν Νεαπόλει Αθηνών εν τω κοιτώνι των»! 

Στη Θεσσαλονίκη όμως που ο κινηματογραφικός πυρετός έχει καταλάβει τους πάντες οι δαιμόνιοι επιχειρηματίες στήνουν κινηματογράφους στα πιο απίθανα μέρη. Το Γενή Χαμάμ μετατρέπεται το 1925 στον κινηματογράφο ΑΙΓΛΗ, μια μεγάλη αποθήκη στο ΜΟΝΤΕΡΝ και το τζαμί Χαμζά Μπέη στο ΑΛΚΑΖΑΡ! Αυτό όμως που πρέπει να αποτελεί παγκόσμια πρωτοτυπία είναι το σινέ “GERUSALEME”. Περιγράφει ο Κ. Τομανάς: «Ένα πρωτότυπο θερινό σινεμά ήταν το GERUSALEME. Ένα μεγάλο ιστιοφόρο που, χωρίς τα κατάρτια του, ήταν αραγμένο κοντά στο μουράγιο, απέναντι από το σημερινό καφενείο ΑΙΓΑΙΟΝ. Το μετέτρεψε σε θερινό κινηματογράφο ένας τετραπέρατος εβραίος επιχειρηματίας. Μια φαρδιά σανίδα με κάγκελα εκατέρωθεν, οδηγούσε από το μουράγιο στο κατάστρωμα, όπου είχαν τοποθετηθεί τα καθίσματα και η οθόνη, ένα μεγάλο λευκό καραβόπανο, που κυμάτιζε σαν σημαία στο βραδινό αεράκι, με αποτέλεσμα οι εικόνες να μην είναι και τόσο καθαρές».

ΤΟ ΑΛΚΑΖΑΡ ΤΟΥ ΣΤΑΘΜΟΥ ΛΑΡΙΣΗΣ

(Απόσπασμα από ρεπορτάζ του Κλέωνα Παράσχου στην εφημ. Ακρόπολη του 1929)

Η γνήσια, η λαϊκή συνοικία βρίσκεται εδώ. Ενταύθα η κυρά-Φρόσω προσπαθεί εις μάτην να εξοικονομήση τον όγκον της πάνω σε μια δυστυχισμένη καρέκλα που στενάζει από το βάρος της. Ενταύθα, απηλλαγμένος από το μάταιον βάρος του σακκακιού του και από το σφίξιμο του κολλάρου του, ξαπλωμένος φαρδύς πλατύς, κλείνει τα μάτια του ο κυρ ΄αράλαμπος, στο περιπαθέστερον μέρος της ταινίας.

Εδώ ο πιτσιρίκος, ακουμπισμένος στα γόνατα της μητέρας του, επιδίδεται εις την υψηλήν ασχολίαν του σπασίματος και φτυσίματος του πασσατέμπου. Εδώ το Λενάκι της κυρα – Γιώργαινας κάνει κάντιο και ζάχαρι τα μάτια της και λιγωμένη αλλοιθωρίζει προς τον Μιστόκλη.

Και ας μη σας μιλήσω, παρακαλώ, και γι αρώματα. Εκατοντάδες μπουκαλάκια έχουν σκορπίσει εδώ ο Κοτί και ο Γκερλέν
Ολα τα αρώματα της Αραβίας! Αθλιε ρωμιέ, δεν εννοείς, τέλος πάντων, να πλυθής!
Ωραίο είναι το Αλκαζάρ, απολαυστικό, δροσερώτατο, αλλά ας φύγωμε…

Οι κινηματογραφικές αίθουσες, σαν χώροι με δυνατότητα φιλοξενίας μεγάλου αριθμού ατόμων, ξεπέρασαν γρήγορα τα όρια του “ναού” της έβδομης τέχνης και απόχτησαν μια ευρύτερη κοινωνική χρήση. Στην επαρχία ή τις γειτονιές των μεγάλων πόλεων μετατρέπονταν συχνά σε θέατρα για να δεχτούν τα μπουλούκια ή απλά σαν χώροι υποδοχής κάθε είδους κοινωνικής εκδήλωσης με ή χωρίς καλλιτεχνικό θέαμα. Εκεί όμως που διέπρεψαν, ειδικά οι κινηματογράφοι των αστικών κέντρων, ήταν στον τομέα της πάλης των τάξεων.

Μόνιμοι πελάτες των κινηματογράφων τα εργατικά συνδικάτα που τους χρησιμοποιούσαν για γενικές συνελεύσεις ή απεργιακές συγκεντρώσεις μια και δεν διέθεταν τα ίδια μεγάλες αίθουσες. Τους κινηματογράφους εκμεταλλευόταν και η αστυνομία για να χτυπάει τους εργάτες αφού τους εύρισκε εκεί συγκεντρωμένους. Οι κινηματογράφοι ήταν οι χώροι που μαζεύονταν και οι πρόσφυγες για τις ιδιαίτερες εκδηλώσεις διαμαρτυρίας τους ( πολύ συχνές την περίοδο του μεσοπολέμου ), οι κομμουνιστές αλλά και οι φασίστες! ‘Ένας ολόκληρος κινηματογράφος στο κέντρο της Αθήνας μετατρέπεται σε εκλογικό κέντρο ενώ έναν κινηματογράφο βρήκε να χρησιμοποιήσει και η διαβόητη ΟΠΛΑ, την περίοδο του εμφυλίου, σαν φυλακή!

Αποσπάσματα από το βιβλίο  ''Στα Παλιά τα Σινεμά''.

Κυκλοφόρησε το 2000 και μέσα σε δυο μήνες πούλησε 1.000 αντίτυπα παρ’  ότι ήταν ακριβό. (Ολόκληρο τετραχρωμία, μέγεθος 30Χ24, 218 σελίδες). Στην συνέχεια ο εκδοτικός οίκος έκλεισε. Το βιβλίο «Στα Παλιά τα σινεμά» έγινε δυσεύρετο. Από σήμερα είναι διαθέσιμο σε ηλεκτρονική μορφή.

Κανονικά θα χρειαζόταν επανέκδοση. Με πολλές προσθήκες και κάποιες διορθώσεις. Τα χρόνια κι η έρευνα, που ποτέ δε σταματά, προσέθεσαν πολλά επιπλέον στοιχεία.  Αλλά οι καιροί είναι δύσκολοι και μάλλον αδύναμοι οι εκδοτικοί οίκοι να επ-αναλάβουν ένα τέτοιο εγχείρημα.

Γι αυτό το βιβλίο σκαναρίστηκε και είναι πλέον διαθέσιμο δωρεάν για όσους έχουν κάποιο ενδιαφέρον για τα παλιά σινεμά.

Ελπίζω οι «πειρατές» του διαδικτύου που θα το αναπαράγουν, επιδεικνύοντας στοιχειώδη ευαισθησία, να αναφέρουν την πηγή. https://theodosiou.wordpress.com/

ΤΑ ΘΕΡΙΝΑ ΣΙΝΕΜΑ

Το παλιότερο θερινό σινεμά στην Αθήνα, που λειτουργεί μέχρι και σήμερα, είναι η Αίγλη στο Ζάππειο, που ξεκίνησε το 1903 με την προβολή της γαλλικής ταινίας, «Δέκα γυναίκες κυνηγούν έναν άντρα». Στα βόρεια προάστια, από τα παλαιότερα θερινά σινεμά είναι η ιστορική Μπομπονιέρα, που ξεκίνησε να λειτουργεί το 1918 στην Κηφισιά.

Οι κάτοικοι του κέντρου σίγουρα γνωρίζουν και το σινεμά Παλάς, που λειτουργεί από το 1925 στην ταράτσα του ομώνυμου χειμερινού σινεμά (σήμα κατατεθέν της περιοχής). Στο Παγκράτι υπάρχει κι άλλο ένα θερινό σινεμά, που σήμερα τραβά τους φίλους του καλού σινεμά. Ο λόγος για την καταπράσινη Οαση (επί της Πρατίνου), που σταθερά για δεκαετίες επιμένει να προβάλλει ταινίες που αγαπούν οι σινεφίλ.

Το «Θησείον», που λειτουργεί από το 1938, ταξιδεύει τους θεατές στον κόσμο παλιών και νέων κινηματογραφικών παραγωγών. Αξίζει να σημειωθεί ότι την πρώτη χρονιά λειτουργίας του, ακριβώς κάτω από την οθόνη υπήρχε ένα ενυδρείο με χρυσόψαρα και κοχύλια!

Στα ομορφότερα αθηναϊκά σινεμά συμπεριλαμβάνεται και το Σινέ Ψυρρή (με ατμόσφαιρα παλιάς Αθήνας, πνιγμένο στα γιασεμιά, με ωραιότατη σαγκρία στο μπαρ), η Αθηναία στο Κολωνάκι (με την ωραιότερη σπιτική τυρόπιτα), τα Εξαρχιώτικα Ριβιέρα και Βοξ (με τα οποία έχουν μεγαλώσει γενιές και γενιές σινεφίλ), ο Ζέφυρος στα Πετράλωνα (σε μια καταπράσινη αυλή) και το Σινέ Φλοίσβος στο Παλαιό Φάληρο (σε κήπο δίπλα στη θάλασσα με ταινίες πρώτης προβολής...) .

Η Ευρώπη είχε και έχει τα δικά της θερινά, στην Ιταλία, τη Γαλλία, την Ολλανδία, τη Σκωτία ή και την Αυστρία, κάποια εκ των οποίων σήμερα βρίσκονται στα καλύτερα του κόσμου -μαζί βεβαίως με τα δικά μας.

Το 2012, το Θησείο είχε αναδειχτεί από το CNN ως ο πιο όμορφος θερινός του κόσμου κυρίως για τη μαγευτική θέα του στην Ακρόπολη. Για το 2014, στη λίστα του Guardian με τους 10 καλύτερους θερινούς κινηματογράφους για το 2014, συγκαταλέγονται δύο ελληνικά σινεμά: το Cine Paris στην Πλάκα και το Cine Καμάρι στη Σαντορίνη. Το πρώτο, το οποίο ξεκίνησε να λειτουργεί το 1938, διακρίνεται γα το ατμοσφαιρικό περιβάλλον του στην καρδιά της ιστορικής Πλάκας, ενώ το δεύτερο δίνει στους επισκέπτες την ευκαιρία να απολαύσουν το ποτό τους σε ξαπλώστρα κάτω από τα αστέρια, δίπλα στη μαγευτική θάλασσα του Αιγαίου...

Τα θερινά Σινεμά σημάδεψαν μια ολόκληρη εποχή που πέρασε ανεπιστρεπτί και σκόρπισε το άρωμά της σ’ εκείνους τους ανθρώπους που τη έζησαν, την αγάπησαν και μετέφεραν τον ρομαντισμό και την αίγλη της στη σημερινή εποχή.  Μόνο που σήμερα αυτά τα Σινεμά είναι δυσεύρετα και η μυρωδιά τους φτάνει σ' εμάς απόκοσμη επειδή ζούμε στην εποχή της ταχύτητας και οι άνθρωποι έχουν άλλες ασχολίες και δεν προλαβαίνουν να νιώσουν και να έχουν τέτοιου είδους ευαισθησίες. Το αγιόκλημα και το γιασεμί που τα τραγούδησε ο Κηλαηδόνης σπανίζουν, τις υπέροχες οικογενειακές συναθροίσεις μπροστά στις ασπρόμαυρες προβολές τα Σαββατοκύριακα με το πασατέμπο, το στραγαλάκι, το μαλί της γριάς και τα παγωτά "Αγνό", τα αντικατέστησαν  οι ιλουστρασιόν περσόνες στην τηλεόραση με την αμφίβολη ηθική και με το επίσης αμφίβολο ταλέντο, τα τάμπλετ και τα iPhone. Τα γέλια, τα αυθεντικά συναισθήματα και η ουσία της αληθινής επικοινωνίας, αντικαταστάθηκαν από την επιδειξιομανία, τις selfies και τις λυκοφιλίες. Η αναδρομή στο παρελθόν με τα θερινά Σινεμά δεν έχει σκοπό μόνο την ρομαντική ανάμνηση αλλά είναι και πράξη αντίστασης στα σκουπίδια που μας πουλάνε, στον δηθενισμό που μας προβάλουν  και στην ψεύτικη εικόνα ευτυχισμένης ζωής που μας πλασάρουν τα φερέφωνα της νέας εποχής.

ΗΡΩ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ