ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ - SCHOOL BULLYING

Η βία είναι βασικό  χαρακτηριστικό της κοινωνίας και συνδέεται με την ανισότητα και την εκμετάλλευση του ανθρώπου από τον άνθρωπο.

Ο σχολικός εκφοβισμός (αγγλικά : school bullying) είναι ένα φαινόμενο νεανικής παραβατικότητας, που εμφανίζεται σε πολλές χώρες του κόσμου. Ο σχολικός εκφοβισμός αναφέρεται στη χρήση βίας μεταξύ μαθητών ή συνομηλίκων παιδιών με στόχο να προκληθεί πόνος ή αναστάτωση. Εμφανίζεται με τη μορφή του λεκτικού εκφοβισμού (κοροϊδία, διακρίσεις, ντροπιαστικά σχόλια), του κοινωνικού εκφοβισμού (διάδοση φημών, καταστροφή προσωπικών αντικειμένων, απομόνωση από την ομάδα), του σωματικού εκφοβισμού (χτυπήματα, σπρωξίματα, κλωτσιές), του ηλεκτρονικού εκφοβισμού (εκβιασμός μέσω Διαδικτύου και ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, μέσω μηνυμάτων στο κινητό τηλέφωνο).

Κύρια χαρακτηριστικά του σχολικού εκφοβισμού

1. πρόθεση από το παιδί - δράστη να βλάψει, να κάνει ζημιά στο παιδί - στόχο – θύμα

2. έλλειψη συχνά δικαιολογίας για την πράξη

3. επανάληψη της συμπεριφοράς

4. ικανοποίηση που αντλεί ο δράστης από τη βλάβη του θύματος.

Με βάση τα 

 αποτελέσματα

 μιας μελέτης που

 πραγματοποίησε

 η Εταιρία 

Ψυχοκοινωνικής

 Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου σε 

συνεργασία με την Παιδαγωγική σχολή του

 Α.Π.Θ., 

το 29% των μαθητών έχει υποστεί κάποια μορφή εκφοβισμού εντός του σχολικού περιβάλλοντος με συχνότητα δύο ως τρεις φορές το μήνα ή και περισσότερο. 

Τα αγόρια είναι πιο συχνά θύτες και θύματα εκφοβιστικής συμπεριφοράς, που εμφανίζεται κυρίως στο σχολικό περιβάλλον σε χώρους χωρίς επίβλεψη από τους εκπαιδευτικούς, όπως η αυλή, ο διάδρομος και η τάξη κατά τη διάρκεια του διαλείμματος. 

Η κατάσταση αυτή μπορεί να επηρεάσει την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού και τη διαδικασία της μάθησης. Πιο συγκεκριμένα, τα παιδιά που γίνονται θύματα σχολικού εκφοβισμού αρχικά νοιώθουν φόβο, απόγνωση και παρουσιάζουν τάσεις φυγής. Αισθάνονται ότι απειλούνται, τρομάζουν, αρνούνται να πάνε σχολείο και παρουσιάζουν συμπτώματα σχολικής φοβίας. 

Μπορεί επίσης να γίνουν επιθετικά και νευρικά, ενώ δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου τα ίδια τα παιδιά-θύματα μπορούν να γίνουν θύτες σε άλλα παιδιά ή στα αδέρφια τους στο σπίτι. 

Από την άλλη μεριά οι γονείς συνήθως δεν αντιλαμβάνονται το πρόβλημα και δηλώνουν άγνοια. 

Αυτό συμβαίνει γιατί τα θύματα εξομολογούνται το γεγονός του εκφοβισμού συχνότερα σε φίλους τους. Αν όμως οι γονείς εντοπίσουν κάποιο από τα προαναφερθέντα συμπτώματα και υποψιάζονται ότι το παιδί τους έχει πέσει θύμα εκφοβισμού κρίνεται αναγκαίο να προσεγγίσουν το παιδί και να αντιδράσουν απευθυνόμενοι αρχικά στους εκπαιδευτικούς και στις αρμόδιες Διευθύνσεις εκπαίδευσης. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό το παιδί να αισθανθεί ότι έχει στήριγμα τους γονείς του και το σχολείο. Επιπλέον, οι ειδικοί επιμένουν ότι τα παιδιά πρέπει να μη φοβούνται, να έχουν το θάρρος της γνώμης και να μάθουν να «αντιδρούν».

Με βάση προτάσεις που παρουσιάστηκαν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τονίστηκε η ανάγκη εντοπισμού και επίλυσης των κοινωνικών προβλημάτων που σχετίζονται με τη νεανική εγκληματικότητα. Επισημάνθηκε ακόμα, ο ρόλος των γονέων και των εκπαιδευτικών που καλούνται να ακολουθήσουν ενιαία γραμμή για την αντιμετώπιση της βίας, η ενθάρρυνση των νέων για συμμετοχή τους στα κοινά και στον αθλητισμό, η προβολή σωστών προτύπων συμπεριφοράς, αλλά και η συνεργασία με φορείς που αγωνίζονται για την εξάλειψη της νεανικής παραβατικότητας.

Για την ενδοσχολική βία, έχει συσταθεί από το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού το 2009 το ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ . Το Παρατηρητήριο συλλέγει, καταγράφει και αναλύει στοιχεία που αφορούν στην έκταση και τις μορφές βίας στο σχολείο.
Συλλέγει ποσοτικά και ποιοτικά δεδομένα αναφορικά με καλές πρακτικές πρόληψης και αντιμετώπισης της παραβατικότητας και της βίας στο σχολείο, όπως, επίσης, και τις εθνικές και διεθνείς έρευνες για το σχολικό κλίμα, τη βία στο σχολείο, τη σχολική διαρροή και τη νεανική παραβατικότητα.
Το Παρατηρητήριο για τη Βία στο σχολείο προωθεί συστηματική συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς εταίρους, κοινωνικούς φορείς και Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης με σκοπό την ενδυνάμωση της προσπάθειας στον αγώνα ενάντια στη βία στο σχολείο.

Ο ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ του Πολίτη επίσης, ενεργώντας ως Συνήγορος του Παιδιού

έχει αναπτύξει πολύπλευρες δραστηριότητες με στόχο την πρόληψη και αντιμετώπιση της βίας στο σχολικό χώρο και ειδικότερα της βίας και επιθετικότητας -κάθε μορφής- μεταξύ μαθητών.

Οι Προτάσεις του Συνηγόρου προς το Υπουργείο Παιδείας για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της βίας μεταξύ μαθητών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.  

Σχετική εγκύκλιος του Υπουργείου μετά την εισήγηση του Συνηγόρου.

Υπάρχει επίσης και η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού  που υιοθετήθηκε ομόφωνα από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών το 1989 και τέθηκε σε ισχύ στις 2 Σεπτεμβρίου 1990. Μέχρι σήμερα έχει κυρωθεί από 193 χώρες. Στην Ελλάδα κυρώθηκε στις 2 Δεκεμβρίου του 1992 με τον Ν.2101/92.

Περιλαμβάνει τρεις μεγάλες κατηγορίες δικαιωμάτων:

   Προστασία (από κάθε μορφής κακοποίηση, εκμετάλλευση, διάκριση, ρατσισμό, κ.λπ.)

     Παροχές (δικαίωμα στην εκπαίδευση, την υγεία, την πρόνοια, την ψυχαγωγία, κ.λπ.) 

    Συμμετοχή (δικαίωμα στην έκφραση γνώμης, την πληροφόρηση, τον ελεύθερο χρόνο, κ.λπ.)

Επικοινωνία με ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
paratiritirio-via@schools.ac.cy

Πανίκος Λουκά  ΕΔΕ, Υπεύθυνος Παρατηρητηρίου για τη Βία στο σχολείο
Τηλέφωνα: +357 22800909

Μαρία Καραγιάννη Συντονίστρια Παρατηρητηρίου για τη Βία στο Σχολείο
Τηλέφωνα: +357 22806309

Χριστίνα Ιωάννου Εκπαιδευτική Ψυχολόγος Α΄
Τηλέφωνα: +357 22800741

Επικοινωνία με ΣΥΝΗΓΟΡΟ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ για τα δικαιώματα των ανήλικων παιδιών

http://www.0-18.gr/gia-megaloys/gia-megaloys/o-synigoros-sta-scholeia

Η ΕΞΑΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΒΑΓΓΕΛΗ ΓΙΑΚΟΥΜΑΚΗ

ΕΠΕΙΔΗ: Αύριο θα είναι το δικό μας παιδί στη θέση του Βαγγέλη,  

ΚΑΙ ΕΠΕΙΔΗ : Όταν δεν τιμωρείται ο κακός, αδικείται ο καλός,
 
ΑΠΑΙΤΩ :

1) Να κατονομαστεί άμεσα ο Κρητικός Πολιτικός, που μεσολάβησε ώστε να μην αποβληθεί από τη σχολή η σκληρή συμμορία που εκφοβίζει απειλεί και κακοποιεί ψυχικά και σωματικά άλλα παιδια, γιατί είναι κύριος υπαίτιος της διαιώνισης του φρικτού αυτού φαινομένου,
2) να κλειστούν στη φυλακή οι αλήτες της παραπάνω συμμορίας γιατί αν δεν υπήρχαν αυτοί, σήμερα ο Βαγγέλης θα ήταν μια χαρά.

Γράφει το  zarpa.gr
<<Δεν πήρε το λεωφορείο για τα Γιάννενα ο 20χρονος Βαγγέλης Γιακουμάκης που αγνοείται από τις 6 Φεβρουαρίου, όταν εξαφανίστηκε από την γαλακτομική σχολή των Ιωαννίνων όπου φοιτούσε.

Η έρευνα της Αγγελικής Νικολούλη, έδειξε δεν ήταν ο Βαγγέλης, το παιδί που πήρε ο οδηγός του αστικού, εκείνη την ημέρα και ώρα από την στάση έξω από τη σχολή. Ήταν ο συγκάτοικός του, ο οποίος είπε στην εκπομπή ότι πήρε το λεωφορείο και αναγνώρισε τον οδηγό ενώ βρέθηκε και η κοπέλα που ο οδηγός πήρε μαζί με το αγόρι και η οποία βεβαίωσε ότι δεν ήταν με τον Βαγγέλη στη στάση.
Συνεπώς, καμία ένδειξη δεν υπάρχει που να μαρτυρά ότι ο Βαγγέλης πήγε στα Γιάννενα ή κάπου αλλού. Αντίθετα, βγήκε πεζός με το φουτέρ μέσα στην παγωνία γύρω στις 2 και μετά από λίγο, γύρισε στη σχολή όπου τον είδε κάποια συμφοιτήτρια και έκτοτε, μέσα από τη σχολή, χάνονται τα ίχνη του.
Η Αγγελική  Νικολούλη, μίλησε με τον συγκάτοικό του αγνοουμένου Ρεθεμνιώτη αλλά και με την “σκληρή” παρέα των Κρητικών που του έκανε τη ζωή δύσκολη, με καψόνια και βίαιη συμπεριφορά. Όπως είπαν στο “Φως στο Τούνελ”, η βία που ασκούσαν στο Βαγγέλη ήταν “πλάκα”. Παράλληλα αρνήθηκαν ότι πρόσφατα είχαν δέσει τον Βαγγέλη σε καρέκλα, ότι τον είχαν κλείσει στη ντουλάπα και τα άλλα γεγονότα που έχουν καταγγελθεί μέσα από τη σχολή στην εκπομπή.

Παράλληλα, με στοιχεία που έφτασαν στην εκπομπή, η συγκεκριμένη παρέα, με την παραβατική συμπεριφορά της είχε απασχολήσει και πέρυσι την διοίκηση της σχολής. Μάλιστα, σύμφωνα με μαρτυρία, είχε αποφασιστεί η αποπομπή τους από τη σχολή, κάτι που δεν έγινε, μετά από παρέμβαση Κρητικού πολιτικού.

Την ίδια ώρα, υλικό από την κάμερα γειτονικού βενζινάδικου δείχνει τον Βαγγέλη, να περπατά εκνευρισμένος στο πεζοδρόμιο, λίγο παρακάτω από την σχολή, μόνο με το φούτερ του, λίγα λεπτά μετά την εξαφάνισή του. Λίγα δευτερόλεπτα μετά, ακολουθεί άλλο άτομο, το οποίο δεν αναγνωρίστηκε ότι αποδείχτηκε αν ακολουθούσε το Βαγγέλη ή αν πέρασε τυχαία. Υπενθυμίζουμε ότι σύμφωνα με τον συγκάτοικο του αγνοούμενου, ο Βαγγέλης έφυγε χωρίς μπουφάν, αφήνοντας πίσω το κινητό και το πορτοφόλι (βρέθηκαν) αλλά παίρνοντας τα κλειδιά του δωματίου, κάτι που έκανε τον συγκάτοικο να σκεφτεί ότι το παιδί θα πήγαινε κάπου εντός της σχολής και θα επέστρεφε σύντομα.
Οι έρευνες εντός και εκτός σχολής συνεχίζονται με ιδιαίτερη ένταση ενώ παρακαλείται όποιος γνωρίζει κάτι να επικοινωνήσει με τις Αρχές.>>

Ο ΕΡΩΤΑΣ ΕΙΝΑΙ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΣ

ΜΙΑ  ΦΛΥΤΖΑΝΑ ΤΟΥ ΚΑΦΕ…

...ερωτεύθηκε κάποτε το τσάι λεβάντα.
Είχε σιχαθεί για τα καλά τον καφέ. Δεν μπορούσε να υποφέρει ούτε τη μυρωδιά του. Έτσι παρακάλεσε το κουταλάκι να τους τα φτιάξει. Το κουταλάκι βρήκε ευκαιρία και μίλησε του τσαγιού κάποιο χειμωνιάτικο απόγευμα , τη στιγμή που του ανακάτευε τη ζάχαρη  για να λιώσει.
''Μα πως θα συναντηθούμε ?'' ρώτησε το τσάι λεβάντα, ''η φλυτζάνα  είναι του καφέ''.
Το κουταλάκι έξυσε τη μύτη του, και τη στιγμή που γλιστρούσε πάνω σε μια ανθρώπινη γλώσσα τού ΄ρθε φαεινή ιδέα.
''Πάψε να μυρίζεις σαν λεβάντα και πάρε λίγη από τη μυρωδιά του καφέ'' του είπε, ''έτσι θα μπερδευτεί η νοικοκυρά, θα νομίσει ότι είσαι καφές και θα σε χύσει στην αγκαλιά της''.

Έτσι κι έγινε, κι ένα ωραιότατο Κυριακάτικο πρωινό του Χειμώνα το τσάι λεβάντα απολάμβανε την αγκαλιά της υπέροχης φλυτζάνας που την ονειρευότανε μήνες. Μα αυτή έστεκε αγέρωχη και πεισματάρα και δεν του μιλούσε.
''Κούκου! Εγώ είμαι, το τσάι λεβάντα κι είμαι ερωτευμένος μαζί σου'' της φώναξε. Αλλά αυτή μιλιά!
''Ηλίθιε'' σκέφτηκε, ''πας να με ξεγελάσεις, αλλά δεν τρώω κουτόχορτο. Έτσι απαίσια σαν κι εσένα νομίζεις ότι μυρίζει ο αγαπημένος μου?''
Η φλυτζάνα του καφέ και το τσάι λεβάντα δεν τα φτιάξανε ποτέ. Αυτός χώθηκε στην σκοτεινή σιωπή του ερμαρίου του κι εκείνη ονειρευότανε τη στιγμή που θα τον συναντούσε...

Η Κ

ΟΙ ΝΑΡΚΙΣΣΟΙ

Κάποια μέρα καθισμένος ο ωραίος Νάρκισσος κοντά σε μια πηγή είδε το πρόσωπό του στα νερά της πηγής. Στη θέα αυτή λέγεται πως τόσο πολύ θέλχθηκε, που θέλησε βυθίζοντας το βραχίονα του στο νερό να τη συλλάβει.

Επειδή όμως παρά τις προσπάθειές του δεν το κατώρθωνε παρέμεινε στη θέση αυτή αυτοθαυμαζόμενος μέχρι που υπέστη μαρασμό και πέθανε.

Στη θέση εκείνη μετά από λίγο φύτρωσε το ομώνυμο άνθος ως σύμβολο της φθοράς.

Η ΑΘΛΙΑ ΔΗΛΩΣΗ ΤΗΣ ΜΕΡΚΕΛ

 Η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ παρουσίασε το σχέδιο βοήθειας προς την Αθήνα ως ένα μάθημα που απευθύνεται προς την υπόλοιπη Ευρώπη: «Αυτές οι χώρες θα δουν ότι ο δρόμος που ακολούθησε η Ελλάδα δεν είναι εύκολος. Θα κάνουν, λοιπόν, τα πάντα για να τον αποφύγουν».

Ένα μάθημα για τους λαούς

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των ερευνών μας, δύο χώρες μάς προσφέρουν το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αυτής της Ευρώπης που έχει βυθιστεί στην κρίση από τα τέλη της δεκαετίας του 2000: η Ισλανδία και η Ελλάδα.
 
Την περίοδο 2007-2010 -τα χειρότερα χρόνια της κρίσης- το ποσοστό θνησιμότητας μειωνόταν σταθερά στην Ισλανδία, παρά την ελαφρά (όχι όμως και ενδεικτική) αύξηση των αυτοκτονιών λόγω της κατάρρευσης των χρηματαγορών. Κατά τη διάρκεια των ερευνών μας σχετικά με την εκδήλωση της ύφεσης στις χώρες της Ευρώπης, είχαμε ανακαλύψει ότι οι τραπεζικές κρίσεις προκαλούν συνήθως μια βραχυπρόθεσμη αύξηση των καρδιακών επεισοδίων. Ωστόσο, δεν συνέβη κάτι τέτοιο στην Ισλανδία.
Τον Οκτώβριο του 2008, όταν το Ρέικιαβικ βρέθηκε αντιμέτωπο με την κρίση των subprimes στις Ηνωμένες Πολιτείες και με τα αλόγιστα οικονομικά ανοίγματα των τραπεζών της χώρας, κατέφυγε σε πρώτη φάση στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ζητώντας του να καταστρώσει ένα σχέδιο διάσωσης. Tο σχέδιο προέβλεπε πολιτικές λιτότητας, κυρίως στο επίπεδο του συστήματος δημόσιας υγείας, το οποίο το ΔΝΤ χαρακτήρισε «υπερπολυτελές» και όφειλε συνεπώς, κατά τη γνώμη του, να υποστεί μείωση της χρηματοδότησής του, της τάξης του 30%.
 

Οι Ισλανδοί αρνήθηκαν το σχέδιο διαδηλώνοντας μαζικά. 
Τότε, στις αρχές του 2010, συνέβη ένα απρόσμενο γεγονός. Ο Ισλανδός πρόεδρος ρώτησε τον λαό της χώρας τι πραγματικά επιθυμούσε: έπρεπε άραγε το κράτος να απορροφήσει το ιδιωτικό χρέος για να διασώσει τους τραπεζίτες, ενώ παράλληλα θα μείωνε δραστικά τον προϋπολογισμό της κυβέρνησης; Ή μήπως η κυβέρνηση όφειλε να αρνηθεί να πληρώσει, επενδύοντας στην ανασυγκρότηση της οικονομίας; Στο δημοψήφισμα που ακολούθησε, το 93% των Ισλανδών τάχθηκε υπέρ της δεύτερης άποψης.
 
Με λίγα λόγια, εν μέσω ύφεσης, η Ισλανδία επέλεξε να συνεχίσει να αυξάνει τις δαπάνες που είναι αφιερωμένες στην κοινωνική προστασία: από 280 δισεκατομμύρια κορόνες το 2007 (περίπου 1,6 δισ. ευρώ), αυξήθηκαν στα 379 δισ. κορόνες το 2009 (περίπου 2,3 δισ. ευρώ). Αυτά τα ποσά αναλογούσαν αντιστοίχως στο 21% και στο 25% του ΑΕΠ της χώρας. Οι συμπληρωματικές δαπάνες που αποφασίστηκαν το 2010 διατέθηκαν μεταξύ άλλων για τη χρηματοδότηση των νέων προγραμμάτων «ελάφρυνσης του χρέους» των ιδιοκτητών ακινήτων, των οποίων τα περιουσιακά στοιχεία άξιζαν πλέον λιγότερο από το ύψος των δανείων που είχαν λάβει. Tο εγχείρημα επέτρεψε να αποτραπεί η εκρηκτική αύξηση του αριθμού των άστεγων. Το 2012, η ισλανδική οικονομία κατέγραφε ρυθμούς οικονομικής μεγέθυνσης της τάξης του 3%, ενώ η ανεργία έπεφτε κάτω από το 5%. Τον Ιούνιο του ίδιου έτους, η Ισλανδία πραγματοποίησε την αποπληρωμή των δανείων που είχε λάβει νωρίτερα απ' ό,τι προβλεπόταν. Το ΔΝΤ αναγκάστηκε να αναγνωρίσει ότι η ασυνήθιστη προσέγγιση της Ισλανδίας είχε οδηγήσει σε μια «εντυπωσιακά» ισχυρή ανάκαμψη...⁵
 
Νοτιότερα, η Ελλάδα χρησίμευσε ως εργαστήριο για τη μελέτη των επιπτώσεων των πολιτικών λιτότητας. Τον Μάιο του 2010, το ΔΝΤ της πρότεινε ένα δάνειο που συνοδευόταν από τους συνηθισμένους του όρους: ιδιωτικοποίηση των δημόσιων επιχειρήσεων και υποδομών και πετσόκομμα των προγραμμάτων κοινωνικής προστασίας. Όπως συνέβη και στην Ισλανδία, οι Έλληνες διαδηλωτές ζητούσαν τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για να αποφανθεί ο λαός σχετικά με αυτήν τη συμφωνία. Ωστόσο, το σχέδιο λιτότητας εφαρμόστηκε χωρίς να έχει ποτέ ψηφιστεί: αντίθετα απ' ό,τι συνέβη στην Ισλανδία, εδώ είχαμε αναστολή της Δημοκρατίας.
 
Αντιμέτωποι με την αύξηση της ανεργίας, τη μαζική απώλεια των περιουσιών τους και την αύξηση του ιδιωτικού χρέους, πολλοί Έλληνες, για να επιβιώσουν, αναγκάστηκαν να στραφούν στα προγράμματα κοινωνικής προστασίας. Ωστόσο, καθώς αυτά τα προγράμματα ήταν αποδυναμωμένα από τα μέτρα λιτότητας, δεν ήταν σε θέση να καλύψουν την αυξημένη ζήτηση που εμφανίστηκε ξαφνικά. Στον βαθμό που οι προϋπολογισμοί των νοσοκομείων μειώνονταν, γινόταν ολοένα δυσκολότερη υπόθεση η εξέταση από έναν γιατρό. Οι ουρές διπλασιάστηκαν και στη συνέχεια τριπλασιάστηκαν. Σε συνέντευξη που έδωσε στους «New York Times» ο Κώστας Συρίγος, διευθυντής του Ογκολογικού Τμήματος του νοσοκομείου "Σωτηρία", διηγήθηκε την ιστορία μιας ασθενούς η οποία είχε προσβληθεί από τον χειρότερο καρκίνο που είχε δει στη ζωή του. Οι μεταρρυθμίσεις που επέβαλε η τρόικα την είχαν εμποδίσει επί ένα χρόνο να λάβει ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Όταν εμφανίστηκε σε μια «παράνομη κλινική με εθελοντές γιατρούς»,⁶ ο όγκος είχε ήδη τρυπήσει το δέρμα της ασθενούς κι είχε αρχίσει να πυορροεί πάνω στα ρούχα της. Η γυναίκα υπέφερε φριχτά και σκούπιζε την πυορροούσα πληγή της με χαρτοπετσέτες.⁷
Τον Μάιο του 2010, αμέσως μετά την έναρξη της εφαρμογής του πρώτου σχεδίου διάσωσης που είχε εκπονήσει το ΔΝΤ, η φαρμακευτική εταιρεία Novo Nordisk εγκατέλειψε την Ελλάδα επειδή το Ελληνικό Δημόσιο τής όφειλε 36 εκατομμύρια δολάρια. Η συγκεκριμένη αποχώρηση όχι μόνο προκάλεσε την απώλεια θέσεων εργασίας, αλλά άφησε και 50.000 διαβητικούς χωρίς ινσουλίνη.
 
Το ποσοστό αυτοκτονιών αυξήθηκε, ιδιαίτερα στους άνδρες: μεταξύ 2007 και 2009, προτού καν εφαρμοστεί το πρόγραμμα του ΔΝΤ, είχε ήδη κάνει ένα άλμα της τάξης του 20%. Στις 4 Απριλίου του 2012, ο Δημήτρης Χριστούλας πήγε στην πλατεία Συντάγματος και αυτοπυροβολήθηκε στα σκαλοπάτια της Βουλής δηλώνοντας: «Δεν αυτοκτονώ. Αυτοί με σκοτώνουν». Στην τσέπη του βρέθηκε μια επιστολή, η οποία εξηγούσε το διάβημα του: «Η κυβέρνηση [...] κατέστρεψε το μοναδικό μέσο επιβίωσης που διέθετα, μια ικανοποιητική σύνταξη για την οποία εγώ πλήρωνα εισφορές επί τριάντα πέντε χρόνια. [...] Αφού η προχωρημένη ηλικία μου δεν μου επιτρέπει να αντιδράσω ενεργά (όμως, αν ένας Έλληνας άρπαζε ένα καλάσνικοφ, εγώ θα τον ακολουθούσα), δεν βλέπω άλλη λύση για να τερματίσω με αξιοπρέπεια τη ζωή μου και για να μην αναγκαστώ να ψάχνω την τροφή μου στα σκουπίδια».
 
Οι οργανώσεις που ασχολούνται με την ψυχολογική υποστήριξη αναφέρουν ότι διπλασιάστηκαν οι κλήσεις των ατόμων που ζητούν βοήθεια. Και πρόκειται μονάχα για την ορατή πλευρά του παγόβουνου. Χωρίς αμφιβολία, ορισμένοι Έλληνες προτίμησαν να μην αναζητήσουν βοήθεια λόγω του στιγματισμού που συνοδεύει την έσχατη ψυχολογική απόγνωση σε αυτή τη χώρα: για παράδειγμα, η Ορθόδοξη Εκκλησία αρνείται να θάψει όσους αυτοκτονούν. Πολλοί γιατροί θεωρούν ότι πίσω από την αύξηση του αριθμού των «τραυματισμών από μη εξακριβώσιμη αιτία» και των διάφορων άλλων περίεργων αιτιών θανάτου κρύβονται μεταμφιεσμένες αυτοκτονίες, σε μια απόπειρα να σωθεί η τιμή των οικογενειών.
 
Στην Ελλάδα, τα τελευταία σαράντα χρόνια, τα προγράμματα ψεκασμών εμπόδιζαν την ανάπτυξη ασθενειών που μεταδίδονται από τα κουνούπια. Μετά τις δραστικές περικοπές που υπέστησαν οι περιφερειακοί προϋπολογισμοί, τον Αύγουστο του 2010 έκανε την εμφάνισή της στο νότιο τμήμα της χώρας η επιδημία του ιού του Δυτικού Νείλου η οποία προκάλεσε τον θάνατο 62 ατόμων. Η ελονοσία ξαναεμφανίστηκε στη χώρα για πρώτη φορά μετά τη δεκαετία του 1970. Οι αρχές κατέγραψαν επίσης αύξηση του αριθμού των μολύνσεων από τον ιό του AIDS στο κέντρο της Αθήνας, γεγονός πρωτοφανές στην Ευρώπη εδώ και πολλά χρόνια: μεταξύ Ιανουαρίου και Οκτωβρίου του 2011, δεκαπλασιάστηκε ο αριθμός των νέων κρουσμάτων μεταξύ των χρηστών ναρκωτικών. Προηγουμένως είχαν καταργηθεί οι πιστώσεις χάρη στις οποίες διατίθεντο δωρεάν σύριγγες στους τοξικομανείς. Την περίοδο 2010-2011, η χρήση ηρωίνης αυξήθηκε κατά 20%, κυρίως ανάμεσα στους νέους. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι η συγκεκριμένη ηλικιακή κατηγορία πλήττεται από επίπεδο ανεργίας της τάξης του 40%.
Το ελληνικό υπουργείο Υγείας διαθέτει ελάχιστα περιθώρια ελιγμών, καθώς ο ετήσιος προϋπολογισμός του έχει περικοπεί κατά το ήμισυ. Παρόλα αυτά, εξακολουθούσε να υφίσταται μια δημοκρατική πολιτική επιλογή: η προσφυγή στη λαϊκή ετυμηγορία. Τον Νοέμβριο του 2011, τη στιγμή που είχε διαπιστωθεί η επιδημία του AIDS, ο πρωθυπουργός της χώρας Γιώργος Παπανδρέου αποπειράθηκε να μιμηθεί το ισλανδικό παράδειγμα εξαγγέλλοντας δημοψήφισμα, στο οποίο ο λαός θα αποφαινόταν για το κατά πόσο θα επιθυμούσε τη συνέχιση της «θεραπείας της λιτότητας». 

Για τον ελληνικό λαό ήταν ξεκάθαρο ότι τα μέτρα λιτότητας ήταν αναποτελεσματικά. Παρά τις δημοσιονομικές περικοπές, το δημόσιο χρέος εξακολουθούσε να αυξάνεται ως ποσοστό του ΑΕΠ (165% του ΑΕΠ το 2011). Όμως, κάτω από την πίεση της τρόικας και των υπόλοιπων ευρωπαϊκών κυβερνήσεων (κυρίως της γαλλικής και της γερμανικής), ο Παπανδρέου ακύρωσε το δημοψήφισμα και εξωθήθηκε στην παραίτηση.
 
Όπως συνέβη και στην περίπτωση της Ισλανδίας, το ΔΝΤ αναγκάστηκε τελικά, το 2012, να προβεί στην εξής ομολογία: «Υποτιμήσαμε τις αρνητικές επιπτώσεις της λιτότητας στην απασχόληση και την οικονομία».⁸ Όμως, η επιβολή αυτής της δοκιμασίας στην Ελλάδα αποτελούσε λιγότερο μια οικονομική στρατηγική και περισσότερο ένα πολιτικό σχέδιο. Πράγματι, η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ παρουσίασε το σχέδιο βοήθειας προς την Αθήνα ως ένα μάθημα που απευθύνεται προς την υπόλοιπη Ευρώπη: «Αυτές οι χώρες θα δουν ότι ο δρόμος που ακολούθησε η Ελλάδα δεν είναι εύκολος. Θα κάνουν, λοιπόν, τα πάντα για να τον αποφύγουν».
 
Οι οικονομικές πολιτικές δεν είναι ούτε παθογόνοι οργανισμοί, ούτε ιοί που προκαλούν άμεσα μια ασθένεια. Ωστόσο, είναι η «αιτία των αιτίων»: ο υπολανθάνων παράγοντας ο οποίος καθορίζει ποιος θα εκτεθεί στους μεγαλύτερους υγειονομικούς κινδύνους. Αυτός είναι και ο λόγος που η παραμικρή τροποποίηση ενός εθνικού προϋπολογισμού μπορεί να έχει σημαντικές -και μερικές φορές ακούσιες- συνέπειες πάνω στην ευημερία του πληθυσμού.
Διαθέτουμε πλέον σοβαρά στοιχεία, τα οποία μας επιτρέπουν να συμπεράνουμε ότι ο πραγματικός κίνδυνος για τη δημόσια υγεία δεν είναι η ύφεση καθεαυτή, αλλά η υιοθέτηση πολιτικών λιτότητας για την αντιμετώπισή της. Με άλλα λόγια, εάν το «ελληνικό πείραμα» είχε πραγματοποιηθεί με κριτήρια εξίσου αυστηρά με εκείνα που ισχύουν για τις κλινικές δοκιμές, θα είχε διακοπεί προ πολλού από το «συμβούλιο ηθικής» που μεριμνά για την τήρηση της ιατρικής δεοντολογίας και της βιοηθικής.
 
* Ο David Stuckler είναι διδάκτωρ Κοινωνιολογίας και ο Sanjay Basu είναι καθηγητής Ιατρικής, συγγραφείς του «Quand l' austerité tue. Epidemies, dépressions, suicides: l' économie inhumaine» (εκδόσεις Autrement, Παρίσι 2014), απ' όπου και προέρχεται αυτό το άρθρο.