ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΦΛΕΒΕΣ – Χαμαιτύπη

 ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΦΛΕΒΕΣ – ΧΑΜΑΙΤΥΠΗ

 Γράφει η συγγραφέας Ηρώ Καραμανλή

Τον 15ο αιώνα εφευρέθηκε η τυπογραφία από τον Ιωάννη Γουτεμβέργιο με την χρησιμοποίηση του επίπεδου πιεστηρίου.  Το πρώτο βιβλίο που τύπωσε ο Γουτεμβέργιος ήταν η Βίβλος στην λατινική της μετάφραση (Βουλγάτα), σε σελίδες των 42 αράδων το 1455. Τυπογραφία είναι η εκτυπωτική μέθοδος στην οποία χρησιμοποιούνται ανάγλυφες μεταλλικές πλάκες, επίπεδες ή κυλινδρικές, στις οποίες το θέμα που θα μελανωθεί και θα εκτυπωθεί, προεξέχει.  Η τυπογραφία  είναι αρχαία ελληνική λέξη, σύνθετη,  που σχηματίζεται από το ουσιαστικό τύπος και το ρήμα  γράφω.  Κατά λέξη σημαίνει «τύπτω  γραφή» (χτυπώ τα γράμματα).

Η τυπογραφία,  όχι όπως την ξέρουμε σήμερα, ήταν διαδεδομένη και γνωστή από τα αρχαία χρόνια. Τα θεμέλια της αναπαραγωγικής διαδικασίας τοποθετούνται στην προϊστορία και στη ιστορία της γραφής που άρχισε στη Σουμερία την 4η χιλιετία π.X. Οι Σουμέριοι τελειοποίησαν ένα σύστημα γραφής στον άργιλο και ήξεραν πώς να δημιουργούν αντίγραφα με τη δημιουργία καλουπιών μπρούτζου  και χαλκού. 

Έλληνες τεχνίτες της εποχής του χαλκού ανέπτυξαν την τέχνη της δημιουργίας αντιγράφων από καλούπια ανάγλυφα και εσώγλυφα. Δείγματα όπως ο ανερμήνευτος ακόμη δίσκος της Φαιστού, που αποτελεί το «παλαιότερο δείγμα κινητής τυπογραφίας στον κόσμο» (1700 π.Χ.) αλλά και η αποτύπωση παραστάσεων στα αρχαία Ελληνικά κοσμήματα και νομίσματα (600 π.Χ.), για την δημιουργία των οποίων έχει χρησιμοποιηθεί διαδικασία παρόμοια με αυτή που χρησιμοποίησε ο Γουτεμβέργιος για την δημιουργία τυπογραφικών στοιχείων, δηλαδή τη χρήση της μήτρας (matrix) και του πατρότυπου (patrix), αποδεικνύουν ότι οι αρχαίοι Έλληνες έφθασαν πολύ κοντά στην εφεύρεση της τυπογραφίας.

Μία πρωτόγονη μορφή τυπογραφίας επίσης, ήταν  και η χρήση σφραγιδόλιθων από τους Βαβυλώνιους και άλλους αρχαίους λαούς. 
Η αντιγραφή των βιβλίων με το χέρι, με τη χρήση πένας ή πινέλου με μελάνι, ήταν χαρακτηριστικό των αρχαίων πολιτισμών της Αιγύπτου, της Ελλάδας και της Ρώμης. Με παρόμοιο τρόπο γινόταν και η αντιγραφή βιβλίων στα μεσαιωνικά μοναστήρια.

Η ΛΕΞΗ

Χαμαιτύπη,  επιθ..

Αρχαία, σύνθετη λέξη που αποτελείται από το τύπος  παράγωγο του τύπτω (με τύπτει η συνείδησή μου),   που σημαίνει χτυπώ, πλήττω, (κυρίως δια ροπάλου ή ξύλου «τύπτουσιν ροπάλοισιν…» [τον όνον]   Ίλ. Λ. 561) και την λέξη χαμαί : χάμω, κάτω.   Με την αρχαία αυτή λέξη, ονομάζεται η γυναίκα που εξασκεί «το αρχαιότερο επάγγελμα στον κόσμο», η ιερόδουλη,  η πόρνη.  Η λέξη είναι άγνωστη σήμερα αλλά χρησιμοποιείται η λέξη χαμαιτυπείο : πορνείο, καταγώγιο.

Ονομάστηκαν έτσι οι πόρνες της αρχαιότητας, οι γνωστές εταίρες, επειδή φορούσαν ειδικά φτιαγμένα σανδάλια που στη σόλα τους που είχαν ανάγλυφα τα γράμματα και σχημάτιζαν την λέξη «έπου», δηλαδή : ακολούθησε, ενώ  άλλες είχαν γραμμένο το όνομά τους. «Τύπωναν χαμαί», κάτω δηλαδή, στα χωμάτινα δρομάκια, την πρόσκλησή τους στους υποψήφιους πελάτες.

Η πρακτική αυτή καταγράφεται στην πλούσια Κόρινθο της αρχαιότητας. Εκεί έζησε και η καλλίπυγος, μορφωμένη και με ονομαστή εξυπνάδα, εταίρα Λαΐς. Η Λαΐδα πληρωνόταν, όπως είχε πει ο Διογένης ο κυνικός, δέκα χιλιάδες δραχμές (που ισοδυναμούσαν με δώδεκα κιλά ασημιού) για μια ερωτική συνεύρεση. Ένα ποσό αστρονομικό σημερινής αξίας περίπου δύο χιλιάδων ευρώ. Ο φιλόσοφος  Σωτίων υποστήριζε ότι η παροιμιώδης έκφραση «οὐ παντός άνδρός ἐς Κόρινθον ἔσθ’ ὁ πλοῦς», δηλαδή «δεν είναι για όλους τους άνδρες η πλεύση προς την Κόρινθο», αναφερόταν στις πανάκριβες υπηρεσίες της  Λαΐδας, που δεν μπορούσαν να τις απολαύσουν όλοι.

 

ΠΗΓΕΣ

ΛΕΞΙΚΟΝ LIDELL & SCOTT

ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ «ΗΛΙΟΥ»

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΠΡΩΙΝΗ, Δευτέρα 20/9/21