ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΦΛΕΒΕΣ - ἐννοσίγαιος

 

Γράφει η συγγραφέας και αρθρογράφος  Ηρώ Καραμανλή

Ο Όμηρος αναφέρει τον Δία στις Ραψωδίες του ως «πατέρα θεῶν τε καὶ ἀνθρώπων καὶ ἡγεμόνα καὶ βασιλέα» και «ύπατο των ανωτέρων», λέγοντας πως οτιδήποτε υπάρχει  γύρω του μένει σε αυτόν και τελειώνεται από αυτόν. Στον 187ο στοίχο της Ο’ ραψωδίας λέει ο Ποσειδώνας : «Γιατί τρεις από τον Κρόνο είμαστε αδελφοί, που γέννησε η Ρέα : ο Ζευς και εγώ, και τρίτος ο Άδης». Ο Ησίοδος στη Θεογονία διαχωρίζει το Σύμπαν σε τρία μέρη : στην Κεντρική που την κατέχει η θάλασσα κι επάνω σ’ αυτήν στηρίζεται η γη, στην Υπεράνω, που αποτελεί τον Ουρανό και στην Κατώτερη, τα Τάρταρα, εκεί που τελειώνει ο κόσμος. Μετά την Τιτανομαχία με νικητές τα τρία αδέλφια -   Δίας, Ποσειδώνας και Πλούτωνας - έγινε ο διαχωρισμός των βασιλείων τους. Ο Δίας γίνεται ο κυρίαρχος της Ανώτερης ζώνης, «"ορατών τε και αοράτων" (Αισχύλος) και πατέρας όλων των Θεών και των ανθρώπων με έμβλημα τον κεραυνό, ο Ποσειδώνας γίνεται κυρίαρχος της θάλασσας έχοντας ως σύμβολο την τρίαινα και ο Πλούτωνας βασιλεύει στα Τάρταρα που ενίοτε παριστάνεται με το κέρας της Αμάλθειας.

Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, ο Ζεύς εποπτεύει το ένα από τα τρία μέρη του «παντός», καθώς «τα πάντα έχουν μοιραστεί στα τρία». Ο Δίας είναι ο κορυφαίος των τριών και ομώνυμος καλείται ως μονάδα Ζευς, ο δεύτερος καλείται δυαδικός Ζεύς ενάλιος και Ποσειδώνας. Ο τρίτος καλείται τριαδικός Ζεύς καταχθόνιος και Πλούτων και Άδης.

Η ΛΕΞΗ

ἐννοσίγαιος, ο (αντὶ ἐνοσίγαιος)

Εννοσίγαιος, είναι ένα από τα δεκάδες επίθετα του Ποσειδώνα. Είναι σύνθετη λέξη από το θηλυκό ουσιαστικό έν(ν)οσις (κίνηση, κλονισμός, τίναγμα, σείσις) προερχόμενη από το ρήμα ενόθω (σείω) και τη λέξη γαία (γη). Σημαίνει «ο σείων την γην» (L&S), αυτός που κάνει τη γη να τρέμει.

Για χιλιάδες χρόνια εξακολουθούμε να λέμε τον ήλιο ήλιο, τη γη γη, τον άνεμο άνεμο. Στην καθημερινή μας ομιλία χρησιμοποιούμε λέξεις από την Ομηρική, προομηρική και προϊστορική εποχή, άφθαρτες και αναλλοίωτες στο πέρασμα του χρόνου ενώ οι σύνθετες λέξεις περιέχουν ολοφάνερα την αρχαία ρίζα. Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της ελληνικής γλώσσας είναι ότι ντύνει λεκτικά τις αφηρημένες έννοιες. Ο Διογένης Λαέρτιος αναφέρει : «για μερικά πράγματα που δεν είναι ορατά βρήκαν όρους εκείνοι που τα ήξεραν  καλά και ένοιωθαν την ανάγκη να τα κοινωνήσουν στον κόσμο. Κι ο κόσμος, οδηγούμενος από την σκέψη του, δέχθηκε αυτές τις λέξεις και τις χρησιμοποίησε στην έννοια που επικράτησε».

Οι Άγγλοι λένε «Scorpio zodiac»,  ο Σκορπιός του Ζωδιακού κύκλου. Πριν τέσσερις χιλιάδες χρόνια ο Ίππαρχος, όπως μας αναφέρει ο Πλίνιος, αρίθμησε όλους τους ορατούς αστέρες στον ουρανό  και κατέγραψε τη θέση τους και τη λαμπρότητά τους.  Δημιουργήθηκε λοιπόν ο περίφημος «Κατάλογος των αστέρων του Ιππάρχου» που αργότερα ο Πτολεμαίος τον συμπεριέλαβε στο έργο του «Μαθηματική Σύνταξις» και σώζεται μέχρι σήμερα. Ο Ίππαρχος έδωσε ονόματα στα αστέρια από τους Θεούς και τους ήρωες της ελληνικής μυθολογίας. Ο Σκορπιός που παρενοχλεί τον Ωρίωνα, ο Καρκίνος που δυσκολεύει τον Ηρακλή με εντολή της Ήρας, ο Λέων ο φοβερός της Νεμέας, ο Κριός που παρέλαβε τον Φρίξο και την Έλλη, η Ανδρομέδα,   οι Πλειάδες, ο Περσέας… Δεν είναι υπέροχο που η αγγλική, όπως και άλλες γλώσσες, χρησιμοποιούν σήμερα λέξεις από την προϊστορία της ελληνικής; Δεν είναι υπέροχο που πολυάριθμες λέξεις από την προϊστορία  της  ελληνικής γλώσσας  ακούγονται στα πέρατα του σύγχρονου κόσμου μέσω της φιλοσοφίας, της Επιστήμης και των Τεχνών;

 

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Η ΕΚΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΔΥΝΑΜΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ, Γ. ΚΟΥΡΜΟΥΛΗΣ ΚΑΘ. ΓΛΩΣΣΟΛ. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

CARL KERENYI, Η ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ, 1996,  ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΣΤΙΑΣ

ΝΕΩΤΕΡΟΝ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ «ΗΛΙΟΥ»

ΛΕΞΙΚΟΝ ΣΟΥΙΔΑ Ή ΣΟΥΔΑ

ΛΕΞΙΚΟΝ LIDDELL & SCOTT

 Δημοσίευση στην εφημερίδα ΠΡΩΙΝΗ, Δευτέρα 29/11/21

 

ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΦΛΕΒΕΣ - Ασκαρδαμυκτί

 

 

ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΦΛΕΒΕΣ

Γράφει η συγγραφέας και αρθρογράφος  Ηρώ Καραμανλή

Στο Συμπόσιο του Πλάτωνα η Διοτίμα αναφέρει την εξής ιστορία. Όταν γεννήθηκε η Αφροδίτη, οι θεοί παρέθεσαν γεύμα στο οποίο βρισκόταν και ο Πόρος - γιος της Μήτιδος και του Δία - που ήταν η προσωποποίηση της επαγγελίας, της αφθονίας και του πλούτου. Η Μήτις, η οποία φημιζόταν για τη σοφία της, ήταν η πρώτη γυναίκα του Δία και μητέρα επίσης της Θεάς Αθηνάς.  Κατά τη διάρκεια της γιορτής, ο Πόρος μέθυσε και βγαίνοντας έξω, στον κήπο του πατέρα του, αποκοιμήθηκε. Η Πενία μόλις είχε έρθει για να επαιτήσει από τους Θεούς καθώς δοκιμαζόταν μια ζωή από ένδεια και πείνα. Όταν είδε τον Πόρο να κοιμάται στον κήπο άδραξε την ευκαιρία, πλάγιασε δίπλα του και τον αποπλάνησε. Κι εκείνος, ζαλισμένος από το νέκταρ και τα κάλλη της, ενἐδωσε. Από την ένωσή τους γεννήθηκε ο Έρωτας ο οποίος απέκτησε όλες τις προγονικές ιδιότητες.

Ο έρωτας «είναι τέκνο του κοιμισμένου πόρου και της άγρυπνης πενίας» είπε ο Σωκράτης στον Αγάθωνα.  «Ξαπλώνει πάντοτε κατάχαμα, κοιμάται έξω από τις πόρτες και στους δρόμους, έχοντας τη φύση της μητέρας του, και παντοτινή σύντροφο την ένδεια. Από τον πατέρα του, ανδρείος και ριψοκίνδυνος και ορμητικός, παθιασμένος και επινοητικός, φιλοσοφώντας ολόκληρη τη ζωή του, δεινός γητευτής και μάγος και σοφιστής. Και ούτε αθάνατος είναι από τη φύση του, ούτε θνητός αλλά την ίδια μέρα πότε ζει, πότε πεθαίνει κι εκείνο που αποκτάει, του φεύγει πάντοτε γρήγορα…».

Ο Φιλόστρατος (170-246 μ.Χ.),  Έλληνας σοφιστής, είπε : «Ει γαρ από του οράν τίκτεται το εράν, τυφλοί οι μη ερώντες». Διότι πραγματικά, ο ερωτευμένος άνθρωπος όταν αντικρίζει το αντικείμενο του πόθου του, είναι τόσο συνεπαρμένος που το ατενίζει ασκαρδαμυκτί, χωρίς να ανοιγοκλείσει τα βλέφαρά του ούτε για ένα χιλιοστό του δευτερολέπτου,  για να μην χάσει από τα μάτια του την εικόνα που λατρεύει.

Η  ΛΕΞΗ

Ασκαρδαμυκτί, επιρ.

Η λέξη είναι σύνθετη και αποτελείται από το στερητικό «α», το ρήμα σκαίρω που σημαίνει πηδώ, χορεύω, σκιρτώ, («ποσί σκαίρειν» Ιλ. σ. 572) και το ρήμα μύω που σημαίνει κλείνω, είμαι κλειστός. Ο Σοφοκλής αναφέρει το ρήμα μύω σε σχέση με τα μάτια,  «μύω τε και δέδορκα» (Σοφ. Απόσπ. 754) και ο Ομηρος στην Ιλιάδα «χείλεα μεμυκώς» (έχοντας τα χείλη κλειστά).

Έχω ακούσει πολλές φορές να χρησιμοποιούν τη λέξη λανθασμένα με την έννοια του γρήγορα, αστραπαιαία ή ξαφνικά. Ασκαρδαμυκτί αυτολεξεί και αναμφήριστα,  σημαίνει  «βλέμμα ατενές, δίχως να ανοιγοκλείσουν τα βλέφαρα». Ο Σουίδας μάλιστα τονίζει πως «ασκαρδαμυκτί, αγρίως βλέπειν» (Αριστοφάνης) και «το δε σκαίρειν και μύειν τους οφθαλμούς και πυκνώς βλεφαρίζειν, σκαρδαμύσσειν λέγεται». Και το λεξικό L&S που αναφέρεται στο επίθετο ασκαρδάμυκτος δίνει την έννοια, «αυτός πού δεν κινεί τα βλέφαρα».

Μία καταπληκτική ελληνική λέξη που βρίσκεται σε συνεχή χρήση εδώ και 2.500 χρόνια.  Ο Φρανθίσκο Ροδρίγεθ  Αδράδος, Ισπανός ελληνιστής, γλωσσολόγος και μεταφραστής, μέλος της Βασιλικής Ισπανικής Ακαδημίας, της Βασιλικής Ακαδημίας της Ιστορίας και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, είπε το εξής : «Ἡ Ελληνική καί ἡ Κινέζικη… είναι οι μόνες γλώσσες μέ συνεχή ζώσα παρουσία από τούς ίδιους λαούς καί στον ίδιο χώρο εδώ καί 4.000 έτη. Όλες οι γλώσσες θεωρούνται κρυφοελληνικές, μέ πλούσια δάνεια από την μητέρα των γλωσσών, την Ελληνική».  Ο Iohannes Retrus Ericus το 1697 εκδίδει την anthropoglottonia, στην οποία υποστηρίζει την προέλευση όλων των γλωσσών, από την ελληνική γλώσσα. Από τα πρακτικά του Β’ Παγκόσμιου Γλωσσικού Συνεδρίου στην Καβάλα (7-10/5/93) αντιγράφω : «Πρόσφατα καθηγητές του Χάρβαρντ και αρχαιολόγοι της Ευρώπης και του Ισραήλ ανακοίνωσαν την ανακάλυψη μνημείων , που επεκτείνουν κατά πολύ την εξάπλωση και επιρροή του Ελληνικού Πολιτισμού. Πρόκειται για ευρήματα που αφορούν την προϊστορική «ηρωική εποχή» των Ομηρικών Επών…».

ΠΗΓΕΣ

ΟΥΜΠΕΡΤΟ ΕΚΟ, «Η ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΗΣ ΤΕΛΕΙΑΣ ΓΛΩΣΣΑΣ», ΕΚΔ. ΕΛΛ, ΓΡΑΜΜ.

ΛΕΞΙΚΟΝ ΣΟΥΪΔΑ Ἠ ΣΟΥΔΑ

ΕΠΙΤΟΜΟΝ ΛΕΞΙΚΟ LIDDELL & SCOTT

ΠΛΑΤΩΝ – ΣΥΜΠΟΣΙΟΝ  Ή ΠΕΡΙ ΕΡΩΤΟΣ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗΣ – ΛΕΞΙΚΟ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

 Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΠΡΩΙΝΗ, Δευτέρα 22/11/21