ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΦΛΕΒΕΣ –Νόστος

 

ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΦΛΕΒΕΣ –Νόστος

Πολλές φορές έτυχε να γίνω μάρτυρας σε διαμάχες στο διαδίκτυο όπου κάποιοι δυσανασχετούσαν στο γεγονός ότι υπάρχουν στη γλώσσα μας πολλά γράμματα με τον ίδιο ήχο και που θέλουν, για την ευκολία τους στον γραπτό λόγο, να καταργηθούν τα «υ, η, οι, ει» και να παραμείνει μόνο το γιώτα «ι». Ομοίως να καταργηθούν και τα «αι» και «ω» και να παραμείνουν μόνο τα «ε» και «ο».   

Δεν θέλω να υπεισέλθω στις προφανείς αιτίες που προκαλούν την ιδέα να καταργηθούν δίφθογγοι και φωνήεντα από την ελληνική γλώσσα αλλά θα δώσω ένα παράδειγμα. Έστω ότι υπάρχει ένας τίτλος σε κάποιο κείμενο με τη λέξη ΤΙΧΙ γραμμένος μόνο με γιώτα. Γνωρίζουμε ότι ο τίτλος ενός πονήματος μάς ενημερώνει εν συντομία για το περιεχόμενο του κειμένου. Για ποιο θέμα λοιπόν μιλάει το κείμενο; Για την ΤΥΧΗ; Τα ΤΕΙΧΗ; Ή μήπως ο τίτλος είναι, οι ΤΟΙΧΟΙ;  Θα ΤΥΧΕΙ λοιπόν μεγάλης ασάφειας και ασέβειας η γλώσσα μας αν εξοβελισθούν τα φωνήεντα και οι δίφθογγοί της γιατί όχι μόνο δεν μας δυσκολεύουν αλλά αντιθέτως, μας βοηθάνε να γράφουμε σωστά, εφόσον βέβαια έχουμε μία υποτυπώδη κατανόηση και γνώση της ελληνικής γλώσσας.

 

Η ΛΕΞΗ

Νόστος, (ο, ους)

Νόστος σημαίνει επιστροφή στην πατρίδα. Προέρχεται από το αρχαίο ρήμα «νέομαι» που σημαίνει «γυρίζω»,  «επιστρέφω». Η λέξη έχει πέσει σε αχρησία στη νεοελληνική αλλά παρέμεινε ως παλινόστηση ή νοσταλγία. Από το ίδιο ρήμα προέρχονται οι λέξεις : νόστιμος (αυτός που αναφέρεται ως επιστρέφων στην πατρίδα), Νέστωρ (αυτός που φέρνει πίσω τον στρατό διασώζοντάς τον), άνοστος, απονόστησις, περινοστώ, κλπ.  Ο Σουίδας εξηγεί : «η οίκαδε επάνοδος, παρά το της πατρίδος ηδύ» και ο Θουκιδίδης αναφέρει : «και οι ποιηται δε οι τους νόστους υμνήσαντες επονται τω Ομήρω…». Από το νόστος προέρχεται και η αρχαία φράση νόστιμον ήμαρ που σημαίνει κατά λέξη : η ημέρα της επιστροφής. Η φράση απαντάται στο προοίμιο της Οδύσσειας α-9: "αὐτὰρ ὁ τοῖσιν ἀφείλετο νόστιμον ἦμαρ". Ο Όμηρος διασαφηνίζει και άλλες ημέρες εκτός από αυτή του γυρισμού,  όπως : νηλεές ήμαρ (ημέρα θανάτου), αίσιμον ήμαρ (ημέρα του πεπρωμένου), κ.ά. Αναφέρει επίσης στην Πέμπτη Ραψωδία της Οδύσσειας ότι ο Οδυσσέας αποκαλύπτει στη Ναυσικά τον σκοπό του : «οίκαδε τ’ ελθέμεναι και νόστιμον ήμαρ ιδέσθαι», (να δουν τα μάτια μου τού γυρισμού τη μέρα). Η λέξη «νόστιμο» που λέμε συχνά στα γιορταστικά τραπέζια ή ακόμη και στα καθημερινά γεύματα είναι εκείνη η ίδια λέξη που χρησιμοποιούσαν οι ξενιτεμένοι  πρόγονοί μας για να τονίσουν την γλυκιά επιστροφή στην πατρίδα.  Η λέξη στο τραπέζι μας, μπροστά στα εύγευστα εδέσματα, προφέρεται αβίαστα, ανέμελα, ελαφρά τη καρδία, αλλά έχει βάθος και ειδικό βάρος. Θυμίζει ταξίδια και ξένες χώρες, Λαιστρυγόνες και Κύκλωπες, τον Οδυσσέα, την Κίρκη, την Τροία. Θυμίζει ξεριζωμούς και εξορίες και κουβαλάει μια μακραίωνη ιστορία, πλημμυρίζει τις αισθήσεις μας με την γεύση της επιστροφής.

Το διεθνές λεξικό Webster’s (Webster’s New International Dictionary) αναφέρει: «Η Λατινική καί η Ελληνική, ιδίως η Ελληνική, αποτελούν ανεξάντλητη πηγή υλικών για την δημιουργία επιστημονικών όρων». Προ ολίγων ετών κυκλοφόρησε στην Ελβετία το λεξικό των ανύπαρκτων λέξεων (Dictionnaire Des Mots Inexistants) όπου προτείνεται να αντικατασταθούν γαλλικές περιφράσεις με μονολεκτικούς όρους από την ελληνική γλώσσα. Π.χ. androprere, biopaleste, dysparegorete, ecogeniarche, elpidophore, glossoctonie, philomatheem tachymathie, theopempte κλπ. περίπου 2.000 λήμματα μέ προοπτική περαιτέρω εμπλουτισμού.

 

ΠΗΓΕΣ

ΕΠΙΤΟΜΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ ΣΟΥΙΔΑ ή ΣΟΥΔΑ

ΤΑ ΡΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ – ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΒΛΑΧΟΥ

ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ