ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΦΛΕΒΕΣ - Χθονογηθής

 

ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΦΛΕΒΕΣ 

 Γράφει η συγγραφέας και αρθρογράφος, Ηρώ Καραμανλή

Η αρχαία ελληνική γλώσσα διδάσκεται ποικιλόμορφα σε πλείστες χώρες, εκπαιδευτικές μονάδες και βαθμίδες.  Στην Κροατία για παράδειγμα τα Αρχαία Ελληνικά διδάσκονται σε 6 Δημοτικά σχολεία σε 12 κλασικά Λύκεια και σε 2 Τμήματα κλασικών Σπουδών, σε όλα ως υποχρεωτικό μάθημα. Στην Ιταλία τα Αρχαία διδάσκονται στα κλασικά Λύκεια και στη Νορβηγία μαθητές που φοιτούν στο λύκειο έχουν τη δυνατότητα επιλογής παρακολούθησης μαθήματος για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, που περιλαμβάνει μεταξύ των άλλων την εκμάθηση των αρχαίων ελληνικών. Στα 16 Ομόσπονδα κρατίδια της Γερμανίας τα Αρχαία Ελληνικά διδάσκονται, ως υποχρεωτικό μάθημα σε 208 Κλασικά Λύκεια.

Η νέα ελληνική γλώσσα που προέρχεται από την αρχαία ελληνική είναι αποτέλεσμα συνεχούς εξέλιξης μέσα στους αιώνες. Η συνέχεια της νέας ελληνικής από την αρχαία είναι σαφής, αρκεί να δούμε πόσες λέξεις, καταλήξεις, σημασίες, παράγωγα και σύνθετα, προερχόμενα από  τη αρχαία γλώσσα, επιβιώνουν μέχρι τις μέρες μας και  πόσα ρητά, γνωμικά,  λόγιες εκφράσεις, αρχαίες και αρχαιοπρεπείς φράσεις,  χρησιμοποιούνται σήμερα στο γραπτό ή προφορικό λόγο της νέας ελληνικής.

Η ΛΕΞΗ

Χθονογηθής, ο

Χθονογηθής είναι εκείνος που απολαμβάνει τις υλικές απολαύσεις, αυτός που χαίρεται με τα γήινα πράγματα.
Ετυμολογικά η σύνθετη λέξη αποτελείται από το ουσιαστικό χθών,  που σημαίνει γήινος, αυτός που ανήκει στο χώμα, στο έδαφος*  και το ρήμα γήθω – γηθέω και γήθομαι  (χαίρομαι, ευχαριστιέμαι, αγάλλομαι, ευφραίνομαι, τέρπομαι).  Στο λεξικό Liddell -  Scott διαβάζουμε πως χθων είναι η γη, το έδαφος και μάλιστα το επίπεδο μέρος της επιφάνειας της γης.

Στην  ελληνική μυθολογία η Χθων ήταν θεά που προσωποποιούσε τα βάθη της Γης. Η Χθων ταυτιζόταν συνήθως με τη βασική θεά της γης, τη Γαία και μνημονεύεται (όπως κι η Γαία) ως μητέρα των Τιτάνων και των Γιγάντων. Οι αρχαίοι προσέδιδαν το επίθετο «χθόνιος»* στον κυρίαρχο Θεό του κάτω κόσμου, τον Άδη (χθόνιος Άδης) αλλά και σε άλλες θεότητες όπως στη Δήμητρα, την Περσεφόνη, τον Χάροντα, την Εκάτη και τον Θάνατο. 

Στον  Όμηρο πάντως δεν αναφέρεται ως κύριο όνομα. Στις αναφορές της Ιλιάδας χθων σημαίνει η γη και στην Οδύσσεια σημαίνει ο τόπος, η χώρα. Από τη λέξη προέρχεται ο υποχθόνιος (αυτός πού μεταφορικά «κυλάει το νερό κάτω από την ψάθα»), ο χθαμαλός ή χαμηλός, το χάμω ή χαμαί  και κάποια σύνθετα  π.χ . χαμόγελο.

Το ρήμα «γήθω» το συναντάμε συχνά στον Όμηρο, «γέγηθα κατά θυμόν» (Ομ. Ιλ. Ν. 416) και «γέγηθε φρένα» (Ομ. Ιλ. Λ. 683), επίσης και στον Φιλοκτήτη  του Σοφοκλή «γέγηθας ζων» (Σοφ. Φιλ. 1021).

Τελειώνοντας γράφω μία φράση της Ζακλίν Ντε Ρομιγύ από το βιβλίο της «Γιατί η Ελλάδα» (εκδ. ΤΟ ΑΣΤΥ) : «Η αρχαία Ελλάδα μας προσφέρει μια γλώσσα για την οποία θα πω, ακόμα μια φορά, ότι είναι οικουμενική».

*Η λέξη δεν αναφέρεται σε εκείνα που ανήκουν στην γη ως τόπο καλλιέργειας ή στα αγροτικά αγαθά, αλλά στα ιερά και όσια που κατοικούν κάτω από την επιφάνειά της.

ΠΗΓΕΣ

Λεξικό νέας ελληνικής γλώσσας, Γ. Μπαμπινιώτη

Βασιλική Παν. Βλάχου, Τα ρήματα της αρχαίας ελληνικής

Λεξικόν της ελληνικής γλώσσης, Liffel – Scott

ΗΡΩ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΠΡΩΙΝΗ, Δευτέρα 26/7/21