ΓΚΡΑΦΙΤΙ – ΤΕΧΝΗ ‘Η ΒΑΝΔΑΛΙΣΜΟΣ;

Το γκράφιτι κατατάσσεται στην κατηγορία της γνωστής ως τέχνης του δρόμου (street art) και έχει αρκετούς οπαδούς και θαυμαστές. Εχει όμως και πολλούς εχθρούς που πιστεύουν ότι οι μουτζούρες και τα σπρέι μπογιάς επάνω στους τοίχους είναι ασυδωσία, πρόκληση και παρανομία. Και δεν έχουν άδικο μιας και το γκράφιτι  πρωτοχρησιμοποιήθηκε από συμμορίες και σπείρες του δρόμου για να σηματοδοτήσουν τις ζώνες επιρροής τους μέσα στα αστικά περιβάλλοντα. 
Αν ρωτήσετε τους πολέμιους της street art, (δημοτικά συμβούλια, αστυνομία και ιδιοκτήτες κατοικιών) θα σας πούνε ότι το γκράφιτι είναι βανδαλισμός πού εξισώνει την τέχνη του δρόμου με την ίδια την καταστροφική μανία μιας μερίδας της νεολαίας. Φυσικά και  είναι παράνομο επειδή  καταστρέφει τη δημόσια περιουσία και επιφέρει βανδαλισμούς σε κοινόχρηστους χώρου

Είναι όμως έτσι; Προσωπικά αν με ρωτήσετε, θα πω πως το γκράφιτι δεν απλά μία βιαστική μουντζούρα σε έναν τοίχο.  Είναι η τέχνη  να πιάνεις τα μηνύματα  των καιρών και να τα μεταδίδεις  στους  άλλους  με την εφήμερη ζωγραφική του σπρέι. Αν οι πολέμιοι της street art σταματούσαν λίγο τη σκέψη τους επάνω στους κοινωνικούς προβληματισμούς, στα ηθικά και πολιτικά μηνύματα ή στην ομορφιά μιάς εικόνας γκράφιτι, θα συνέχιζαν να αναθεματίζουν τους γκραφιτάδες;

Στα πλαίσια του φεστιβάλ "Το μικρό Παρίσι των Αθηνών", οι  διοργανωτές του ήθελαν να αφήσουν ένα αποτύπωμα στην Αθήνα, τουλάχιστον μέχρι την επόμενη διοργάνωση του χρόνου. Στα πλαίσια αυτά συνεργάστηκαν με τον street artist WD κι έτσι, στο κέντρο της Αθήνας, στο Μεταξουργείο και στην διασταύρωση των οδών Κωνσταντίνου Παλαιολόγου και Σάμου, δημιουργήθηκε το έργο "Knowleadge speaks - Wisdom listens".  H γνώση μιλάει, η σοφία ακούει, ένα απόφθεγμα του Τζίμι Χέντριξ, παντρεύτηκε από τον καλλιτέχνη με το σύμβολο της Αθήνας και ελάχιστα 24ώρα μετά την ολοκλήρωση του έργου έχει γίνει παγκόσμιο viral.

 Όπως αναφέρει ο ίδιος ο WD στο σχόλιο που συνοδεύει την φωτογραφία του έργου στη σελίδα του στο FaceBook : " H κουκουβάγια συμβολίζει την σοφία και την ίδια στιγμή είναι το σύμβολο της θεάς Αθηνάς, αυτής που έδωσε το όνομα της στην πόλη της Αθήνας. Από την άλλη η κουκουβάγια ως πουλί είναι διάσημη για την εξαιρετικά καλή όραση της σε μακρινές αποστάσεις ιδιαίτερα σε χαμηλό φωτισμό.  Σήμερα η Ελλάδα, και όχι μόνο, βιώνει μία πολύ σκοτεινή φάση και νομίζω ότι είναι ώρα για εμάς να θυμηθούμε την σοφία αυτού του πλάσματος".

Το ερώτημα αν το γκραφίτι μπορεί να θεωρηθεί τέχνη απασχόλησε πολλές αρμόδιες υπηρεσίες στον κόσμο. Στο Άαχεν για παράδειγμα. όπως και στη Λειψία, αποφάσισαν να ανακηρύξουν διατηρητέα κάποια γκραφίτι, που είχαν κατά τη γνώμη τους καλλιτεχνική αξία. Στον τοίχο ενός σπιτιού της πόλης είχε σχεδιάσει ο Κλάους Πάιερ ένα ζευγάρι ερωτευμένων, το οποίο αποφασίστηκε να τεθεί υπό την προστασία των τοπικών Αρχών λόγω της αξίας του ως έργου τέχνης, αλλά και ως μέρους της ιστορίας της πόλης.

Ανάλογα παραδείγματα αναγνώρισης της καλλιτεχνικής αξίας των γκραφίτι όμως έχουμε και από την Ελβετία και τη Μ. Βρετανία. Οι κάτοικοι της βρετανικής πόλης Μπρίστολ αποφάσισαν με δημοψήφισμα να αναγνωρίσουν την καλλιτεχνική αξία των έργων του γνωστού καλλιτέχνη Μπάνκσι.
Επειδή δεν φτιάχτηκαν για να διατηρηθούν αιώνια, οι αποφάσεις που έκριναν κάποια από αυτά τα έργα ως διατηρητέα, φέρνουν τις αρμόδιες υπηρεσίες προστασίας και συντήρησης,  αντιμέτωπες με μία μεγάλη πρόκληση. Πώς θα γίνει εφικτή η διατήρηση των γκράφιτι πάνω στους τοίχους; Το ερώτημα μένει να απαντηθεί στην πράξη…

Μπάνκσι

Ο δημοφιλέστερος και πιθανότατα πιο αναγνωρίσιμος καλλιτέχνης του δρόμου σε παγκόσμιο επίπεδο είναι εξίσου γνωστός για τον πετυχημένο τρόπο να κρατά μυστική την ταυτότητά του όσο και για την ανεπανάληπτη σατιρική και πολιτικοποιημένη δουλειά του. Τα μνημειώδη στένσιλ και η μαύρη αίσθηση του χιούμορ του τον έχουν φέρουν στις τέσσερις γωνιές του πλανήτη, κι αυτό για να δημιουργήσει έργα με παγκόσμιο αντίκτυπο, όπως τα εννιά γκράφιτι που φιλοτέχνησε πάνω στο Τείχος της Ντροπής της Δυτικής Όχθης που δημιούργησαν διεθνή αίσθηση.

Ο μυστηριώδης Βρετανός Μπάνκσι είναι η πιο ανατρεπτική περσόνα της street art, ένας «αντάρτης του δρόμου και της τέχνης». Με τα στένσιλ εργαλεία του, τις μπογιές  και το θράσος του κατάφερε να συνδέσει το... ψευδώνυμό του με την τέχνη του γκράφιτι τα τελευταία δέκα χρόνια και να γίνει διάσημος διατηρώντας ωστόσο την ανωνυμία του.

Το κύριο χαρακτηριστικό του είναι ότι τα σχέδιά του έχουν απροκάλυπτη πολιτική άποψη, που στρέφεται εναντίον του καπιταλισμού, του καταναλωτισμού, του ρατσισμού και του συγκεντρωτισμού. «Λένε ότι το γκράφιτι τρομάζει τους ανθρώπους και αποτελεί δείγμα κοινωνικής παρακμής. Είναι ψέμα. Πρόκειται για μια μορφή τέχνης που κρύβει κινδύνους μόνο για τους πολιτικούς, τα στελέχη των διαφημιστικών και τους γκραφιτάδες» έχει δηλώσει ο ίδιος.

Τα έργα του Μπάνκσι πωλούνται από 500.000 δολάρια και πάνω, μια τοιχογραφία που είχε φιλοτεχνήσει σε κατάστημα του Λονδίνου το 2013 πουλήθηκε σε ιδιωτική δημοπρασία έναντι 1,1 εκατ. δολαρίων, ενώ ο Μπραντ Πιτ, η Αντζελίνα Τζολί και η Κριστίνα Αγκιλέρα είναι ανάμεσα στους celebrities που έχουν διαθέσει μεγάλα ποσά για να αποκτήσουν ένα έργο του διάσημου επαναστάτη της street art. 

Ο καλλιτέχνης εξακολουθεί να κρύβεται και να φέρεται σαν καταζητούμενος, καθώς εκκρεμούν εις βάρος του εντάλματα σύλληψης για βανδαλισμό. Έχει δημιουργήσει γκράφιτι σε ολόκληρο τον κόσμο από το Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη έως την Δυτική Όχθη και την Λωρίδα της Γάζας.

Ντέιβιντ Τσόι
(Το γκράφιτι που τον έκανε πάμπλουτο)

Πλούσιος κυριολεκτικά από σπόντα, ο κορεατικής καταγωγής Αμερικανός Ντέιβιντ Τσόι ήταν ένας καλλιτέχνης του δρόμου, ο οποίος «στόλιζε» με παράνομα γκράφιτι τα κακόφημα σοκάκια του Λος Αντζελες. Μάλιστα, όταν δεν ζωγράφιζε, ο Τσόι επιδιδόταν σε μικροκλοπές και αλήτευε στους δρόμους, ενώ έκανε και φυλακή (στην Ιαπωνία το 2003) επειδή γρονθοκόπησε αστυνομικό.

Ολα αυτά έως το 2005, οπότε ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ και ο συνεργάτης του Σον Πάρκερ ζήτησαν από τον Τσόι να διακοσμήσει τους κενούς τοίχους των γραφείων του Facebook στην περιοχή Πάλο Αλτο της Καλιφόρνια. Ο Τσόι δέχθηκε, αν και όπως παραδέχεται ο ίδιος η ιδέα του Facebook του φαινόταν «γελοία και άσκοπη». Μάλιστα, αντί να πληρωθεί σε ρευστό για τη δουλειά του, δέχτηκε να λάβει περίπου 3,77 εκατ. μετοχές (περίπου το 0,2% της εταιρείας). Σήμερα, η αξία του συγκεκριμένου μετοχικού πακέτου ξεπερνάει τα 140 εκατ. δολ., γεγονός το οποίο καθιστά τα γκραφίτι του 35χρονου Αμερικανού κάποια από τα πιο ακριβοπληρωμένα έργα τέχνης στον κόσμο. Παρά την επιτυχία του, δεν ξεχνά ποτέ τις καταβολές του και δικά του γκράφιτι και στένσιλ υπάρχουν πια διάσπαρτα από την Αγγλία και τη Γαλλία μέχρι και την Ιαπωνία, καθώς πολλές πόλεις εκλαμβάνουν ως τιμή να τον καλέσουν για μια του δουλειά (ή να τη διατηρήσουν όπως μπορούν). Οι ίδιες πόλεις που κάποτε μπογιάτιζαν δηλαδή στα γρήγορα τις δημιουργίες του…

Μπλεκ λε Ρατ
 

Ο Γάλλος καλλιτέχνης Μπλεκ λε Ρατ έφτιαξε με τα σπρέι του μία απεικόνιση της Παναγίας σε ένα τοίχο στη Λειψία. Είκοσι και πλέον χρόνια μετά, η έμπνευσή του με την παράσταση της Παρθένου με τον Ιησού στην αγκαλιά, ανακηρύχθηκε από την αρμόδια υπηρεσία προστασίας μνημείων της πόλης ως διατηρητέα. Η αρμόδια επιτροπή δεν άργησε να αποφανθεί ότι πρόκειται για ένα έργο τέχνης. Επιπλέον «ως ένα από τα τελευταία εναπομείναντα τεκμήρια της εποχής μετά την ένωση των δύο Γερμανιών, η παράσταση αυτή έχει μεγάλη αξία διατήρησης» εξηγεί η Ανεκατρίν Μερέμ από την υπηρεσία διατήρησης μνημείων στη Λειψία.

Ο θρυλικός γάλλος street artist θεωρείται εν πολλοίς ο πατέρας του στένσιλ, της τεχνικής δηλαδή που έχουν μιμηθεί και κοπιάρει όλοι, ακόμα και ο μεγάλος Μπάνκσι. Γεννημένος ως Xavier Prou, ο Blek είναι ένας ακόμα μυθικών διαστάσεων γκραφιτάς που βρήκε τον δρόμο προς τις γκαλερί και τα μουσεία τέχνης και απολαμβάνει πια φήμη και κύρος. Περιθωριακός άλλοτε καλλιτέχνης του δρόμου, ο Blek le Rat ήταν από τους πρώτους που έπεισε με τη δουλειά του το παραδοσιακό κοινό ότι το γκράφιτι είναι τέχνη, μια εφήμερη δημιουργία που συλλαμβάνει ωστόσο κάτω από το εφήμερο της πόλης και της ίδιας της ζωής. Το παρατσούκλι του έλκει το όνομά του από τα ποντίκια που συνήθιζε να ζωγραφίζει στους δρόμους του Παρισιού όταν πρωτοξεκίνησε, καθώς έτσι έβλεπε ο κόσμος αυτόν και τους ομοίους του καλλιτέχνες του δρόμου: ως αρουραίους που λυμαίνονταν τις ευνομούμενες πολιτείες!

Retna

  Από τη φοβερή σκηνή του Λος Άντζελες, ο γραφιτάς αυτός έχει διακοσμήσει την πόλη με μια εντυπωσιακότατη συλλογή παραστάσεων που χαρακτηρίζονται από τις καλλιγραφικές γραμματοσειρές του, που προέρχονται από blackletter, αιγυπτιακά ιερογλυφικά, αραβικά και εβραϊκά καθώς και τις πιο παραδοσιακές μορφές του graffiti. Εργα του παρουσιάζονται σε ιδρύματα και γκαλερί.

Ο Retna έχει κάνει τη διαφήμιση δουλειά για μάρκες όπως VistaJet, Louis Vuitton, και Nike. Έργα του κοσμεί το εξώφυλλο του άλμπουμ Σκοπός Justin Bieber που έκανε το ντεμπούτο του το 2015.

Η δουλειά του γέμισε το Λος Άντζελες πριν περάσει από τη Νέα Υόρκη και το Μαϊάμι μέχρι την Ταϊπέι, την Βαρκελώνη και το Χονγκ Κονγκ.. Και βέβαια απολαμβάνει σήμερα εμπορική επιτυχία στις παραδοσιακές αγορές τέχνης, καθώς ήταν ένας από τους πρωτεργάτες που έπεισαν πολλούς (και σίγουρα τους θεσμούς της τέχνης) ότι το γκράφιτι δεν είναι καταστροφή δημόσιας περιουσίας αλλά πολλά περισσότερα…

Φωτογραφίες από κτίρια πως ήταν πριν και πως   έγιναν μετά τα γκράφιτι και τα συμπεράσματα δικά σας...