ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΦΛΕΒΕΣ - Μελίπτορθος

 

ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΦΛΕΒΕΣ Γράφει η συγγραφέας και αρθρογράφος  Ηρώ Καραμανλή Η καθιέρωση των Ολυμπιακών αγώνων αποδίδεται στον Ηρακλή. Ο Διόδωρος Σικελιώτης αναφέρει σχετικά :  «Όταν εκτέλεσε και αυτόν τον άθλο, εγκαινίασε τους ολυμπιακούς αγώνες, αφού διάλεξε για μια τόσο μεγάλη πανήγυρη την ωραιότερη τοποθεσία, που ήταν η πεδιάδα στις όχθες του Αλφειού ποταμού, όπου καθιέρωσε αυτούς τους αγώνες προς τιμή του Δία, του πατέρα του». (Διόδωρος Σικελιώτης 4,14). Ομοίως και ο Απολλόδωρος : «Καθιέρωσε (ο Ηρακλής) και τους Ολυμπιακούς αγώνες και ίδρυσε βωμό προς τιμή του Πέλοπα και έκτισε έξι βωμούς για τους δώδεκα θεούς του Ολύμπου.» (Απολλόδωρος  2. 140-141). Στην ελληνική μυθολογία με το όνομα Ρόπαλος είναι γνωστός ένας από τους βασιλείς της Σικυώνας. Ο Ρόπαλος ήταν γιος του Φαιστού, γιου του Ηρακλή. Πιστεύεται ότι, στη συνωνυμία του βασιλιά Ροπάλου με το ρόπαλο, το όπλο του Ηρακλή, πρέπει να υπάρχει κάποια σχέση.  Το ρόπαλο υπήρξε αχώριστο οδαίο του Ηρακλή σε όλα του σχεδόν τα επιτευγματα και πηγές αναφέρουν ότι ήταν κατασκευασμένο από κότινο (αγριελιά).   Ωστόσο,  σε άρθρο του ο Δρ. Καλλιανιώτης Αθανάσιος αναφέρει  :  < O Θεόκριτος έγραψε πως ο ήρωας ξερίζωσε μιαν άγρια ελιά από το όρος Ελικώνας μαζί με τις ρίζες της και χωρίς να την αποφλοιώσει … (αλλά) οι ρίζες της ελιάς, αν παρέμεναν άκοπες, δημιουργούσαν προβλήματα ισορροπίας στο χειρισμό του ροπάλου. Και κυρίως σήμερα γνωρίζουμε ότι το ξύλο της άγριας ελιάς έχει ελάχιστες έως μηδαμινές τυλώσεις, δηλαδή σκληρούς όγκους ή ρόζους…> και καταλήγει  < … Τώρα, πώς προήλθε η αμάρτυρη γνώμη ότι το ρόπαλο του Ηρακλέους ήταν κατασκευασμένο από φράξο (μελία) ; Πρώτον από την σκληρότητα του ξύλου της μελίας, από την οποία σύμφωνα με τη φαντασία του ποιητή Ησίοδου κατασκευάστηκε το τρίτο γένος των ανθρώπων, ανελέητο και σκληρό (δεινόν τε καὶ ὄβριμον).Έπειτα, ακολούθησε η εικαστική τέχνη. Στην ερυθρόμορφη αγγειογραφία το ρόπαλο του Ηρακλή απεικονίζεται με μπουντάκια, δηλαδή ρόζους...>   Η ΛΕΞΗ Μελίπτορθος – ο / μέλι + πτόρθος* (νεαρός βλαστός)

Ο Όμηρος στην Οδύσσεια, «πτόρθο» εννοεί το νέο, τρυφερό κλαδί του φυτού, το βλαστάρι (α. «ἐκ πυκίνης δ' ὕλης πτόρθον κλάσε χειρὶ παχείῃ φύλλων». Ο Ησίοδος, «πτόρθο» ονομάζει την βλάστηση, την  έκφυση κλώνων («φύλλα δ' ἔραζε χέει, πτόρθοιό τε λήγει». Και ο Σουίδας «πτόρθους και κλώνας» ονομάζει «τας εκφύσεις των δένδρων».

Το λεξικό  Liddel & Scott αναφέρει πως «πτόρθος μέγας» ονομαζόταν το μεγάλο ρόπαλο τού Ηρακλή, η μεγάλη κλάρα.

Διασταυρώνοντας τις πηγές μου – την αναφορά για τη φράση «πτόρθος μέγας» που αποδίδεται στο ρόπαλο του Ηρακλή, το δένδρο μελία με τους πολυάριθμους ρόζους από το άρθρο του Δρα  Καλλιανιώτη και το ρόπαλο του Ηρακλή που απεικονίζεται σε αρχαίους αμφορείς με πλείστους ρόζους – εικάζω πως το α’ συνθετικό της λέξης «μελίπτορθος» ίσως και να προέρχεται από το δένδρο «μελία». 

Σήμερα, η φήμη του Ηρακλή και των άθλων του, έχει ξεπεράσει τα σύνορα της Ελλάδας κι έχει γίνει οικουμενική αφού η καθιέρωση των Ολυμπιακών αγώνων εμπλουτίζει τους πολιτισμούς όλου του κόσμου.  Μπορώ να πω  – χαριτολογώντας βέβαια -  πως η φήμη του μυθικού ήρωα εξαπλώνεται και στο σύμπαν και υπόσχεται μελλοντικά πλούτη που δεν είναι μόνο πνευματικά. Στην αναζήτησή μου για να αντλήσω πληροφορίες, «σκόνταψα» στον αστεροειδή 241 Germania που εκτιμάται ότι περιέχει ορυκτό πλούτο αξίας 95,8 τρισ. δολαρίων! Εχει μάλιστα ήδη δημιουργηθεί και μια λίστα στην οποία κατατάσσονται οι πέντε καλύτεροι «στόχοι». Ο Αστεροειδής 5143 Heracles (Ηρακλής) είναι ένας από αυτούς και λέγεται ότι ο ορυκτός του πλούτος κυμαίνεται γύρω στα 2,33 τρις. δολάρια.

* (Η ετυμολογία της λέξης «πτόρθος» είναι άγνωστη.  Έχουν διατυπωθεί διάφορες υποθέσεις, οι οποίες όμως παραμένουν ανεπιβεβαίωτες).

ΠΗΓΕΣ

ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΛΛΙΑΝΙΩΤΗΣ – ΔΡ.  ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΑΠΘ - ΦΡΑΞΟΣ Η ΜΕΛΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΡΟΠΑΛΟ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΗ (ΑΡΘΡΟ)

ΗΡΑΚΛΗΣ, Ο ΜΥΘΙΚΟΣ ΗΡΩΑΣ (ΑΡΧΕΙΟ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΤΗΣ ΕΡΤ)

ΛΕΞΙΚΟ LIDDELL & SCOTT

TOVIMA.GR -  SCIENCE - ΣΤΟ ΚΥΝΗΓΙ ΤΩΝ ΔΙΑΣΤΗΜΙΚΩΝ ΘΗΣΑΥΡΩΝ, 3/8/2015

(Δημοσιευθηκε στην εφημεριδα Πρωινη 2/8/21 )