ΕΠΟΣ ΕΡΩΤΟΣ ΛΥΓΡΟΝ

ΕΡΩΤΑΣ

Δέν ὑπάρχουν στή ζωή πιό στρεβλές, πιό αἴολες, πιό ψευδεῖς καί πιό εὐτυχισμένες στιγμές, ἀπό τίς στιγμές τοῦ ἔρωτα.

Θά μάθουμε ἄραγε ποτέ ποιά εἶναι ἡ πρώτη αἰτία αὐτοῦ τοῦ συναισθήματος; Πιστεύω πώς δέν ὑπάρχει τέτοια περίπτωση γιατί ἡ πρώτη αἰτία εἶναι ἀρχέγονη, εἶναι τόσο ἀσύλληπτη ὅσο καί ἡ ἀρχή τοῦ χρόνου, ὅσο καί τά ὅρια τῆς ἔκτασης. Κι ἐνῶ ρωννύω στίς ἐπιθυμίες του μιᾶς λογικῆς ἀρχῆς, ἑνός συνετοῦ νόμου ἤ ἔστω, ἀναγκαίου, αὐτές δραπετεύουν ἀνυπότακτες σέ μεταμώνιες ἐλπίδες, φροῦδες καί παράλογες. 

Ὅλα μπορεῖς νά τά ἀντιμετωπίσεις : τή συντριβή, τήν ἀπογοήτευση, τή θλίψη, τήν ἀποτυχία, ἀκόμα καί τό χαμένο ὄνειρο ἐπειδή βασίζονται στή γνώση μιᾶς συγκεκριμένης ἀρχῆς καί ἐξετάζοντας τήν αἰτία πού τά προκαλεῖ ἔχεις τή δυνατότητα νά ἀγωνιστεῖς καί νά τά νικήσεις. Ἀλλά πῶς νά ὑπερασπιστεῖς ἀπό ἕνα συναίσθημα ἀσυνείδητο, χωρίς αἰτία, ἤ ἀκόμη, δίχως νά εἶσαι σέ θέση νά συλλάβεις καί νά ἀναζητήσεις τά μέσα τῆς ἀναγκαιότητας πού τό γεννοῦν; Πῶς μπορεῖς νά ξεφύγεις ἀπό αὐτό πού δέν καταλαβαίνεις; Πῶς ὁ ἀέρας, τό φῶς, ἡ βροχή, ἐνεργοῦν στήν ψυχοσύνθεσή σου κατά δύο τρόπους, τόσο διαφορετικούς, πού ὁποιαδήποτε ἐξέταση, ἐπιπόλαια ἤ σοβαρή, σοῦ προκαλεῖ σύγχυση; Ἡ Μάρω Βαμβουνάκη εἶπε ὅτι «ὁ ἔρωτας χτίζεται ἀπ' τό ἄκτιστο, πραγματώνεται ἀπό τό ἐξωπραγματικό, ἰσορροπεῖ πάνω ἀπ' τό χάος, σέ κινούμενη ἄμμο περπατᾶ, καθρεφτίζει πρόσωπο στό κάτοπτρο τῆς ἔλλειψής του».
Ἀπρόβλεπτος, ἀβιογέννητος, ἄλογος, ὁ ἔρωτας, πού ἐνυπάρχει στό dna μας σέ λανθάνουσα μορφή ἀπό τή στιγμή πού γεννιόμαστε καί πού ἀργότερα ἐκδηλώνεται ἔντονα ἀπό ἀσήμαντη ἀφορμή, δέν εἶναι παρά ἕνα παράνομο συναίσθημα ἐπειδή κρύβει ἀπροσδιόριστα μέσα του μιά ἀπειλή καί μιά ἐλπίδα. 

Ὅταν μιλῶ γιά τόν ἔρωτα, ἐπικυρώνω στήν οὐσία τήν ἐλευθεριάζουσα ὕπαρξή του...

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ

Τίποτα δεν είναι πιο βρώμικο και πιο σιχαμερό από το υπόγειο που υπάρχει μέσα στην ψυχή του κάθε ανθρώπου. 

Τίποτα δεν ισοδυναμεί με τη φρίκη αυτής της πανάρχαιας κρύπτης της ψυχής μας. Καμιά ωραιοποίηση , κανένα μπογιάτισμα δεν ξεγελά όταν κοιτάξουμε μέσα σ’ αυτό το ρυμοτομημένο βάραθρο τους χαρακτήρες που ξεπέφτοντας έκρυψαν εκεί τις συνειδήσεις τους. Υπάρχουν εκεί μέσα λείψανα ζωικής ύλης, ένα κατακάθι έμμισθων εγκληματιών που αυτό πλέον ορίζει τα σύγχρονα ήθη και δημιουργεί ψευδαισθήσεις πως δεν γίνεται να ζήσουμε αλλιώς.  

Η μορφή του ελεύθερου ανθρώπου πέρασε πλέον στη λήθη και οι νεότερες γενιές δεν θα τον γνωρίσουν ποτέ γιατί θα πιστεύουν πως ελεύθερος άνθρωπος είναι ο «αδρανής» πολίτης, ο υπάκουος, εκείνος που έκρυψε βαθιά στο υπόγειο τη συνείδησή του. Αυτό κατάφερε η δική μας ασυνείδητη γενιά που ελαφρά τη καρδία, έσκυψε το κεφάλι και πάνω στο σβέρκο της νομιμοποίησαν το έγκλημα, την αδικία, την απάτη και την κλεψιά. Σε επιγραφή του εικοστού αιώνα πΧ. διαβάζουμε τη νουθεσία πως η γλώσσα είναι το σπαθί του ανθρώπου και ο λόγος του είναι πιο ανδρειωμένος από οποιαδήποτε μάχη. Ο σημερινός άνθρωπος που προσέχει το καπάκι του υπογείου του να είναι ερμητικά κλειστό, δεν έχει γλώσσα, έτσι ο λόγος του είναι ψεύτικος, ο αγώνας του εικονικός, το σπαθί του ξύλινο. Σαν ασυνείδητος που είναι, υπολογίζει τους κανόνες τιμής και τις αξίες της ζωής όπως υπολογίζει κανείς τα αστέρια : από πολύ μακριά. Δέχεται τα χτυπήματα κάτω από τη ζώνη με μια φρικιαστική στωικότητα που ξεπερνάει το αλόγιστο του τρελού που τον έχουν σε καταστολή.  

Το υπόγειο που κουβαλάει στην ψυχή του συντελεί σ’ αυτό το θαύμα κι από τις χαραμάδες του χαμογελάει με έπαρση η αδιαφάνεια…

ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΗ

 Δέν εἶναι ἡ μανιώδης ἀναζήτηση, ἐκείνη ἡ ἀθώα καί ὡραία τῶν ρομαντικῶν μου χρόνων, πού πολλές φορές μέ κάνει ξινή ἀπέναντι σέ ὅλους καί σέ ὅλα. 

Εἶναι ἡ κουραστική ἀμφισβήτηση γιά τά πάντα ἀκόμη καί γιά τούς ἴδιους τούς ἀμφισβητίες ἐπειδή πρέπει νά ψάξω καί νά καταλάβω τό ποιόν, τό μέγεθος καί τήν αἰτία τῆς ἀμφισβήτησης. Σ’ αὐτή τήν ἐποχή βρίσκομαι. Ἀμφισβητῶ ἀκόμη καί τόν ἀγαπημένο μου Ἕκο κι ἄς ἔχει ἀφήσει στεγανά - καί πέρα πάσης ἀμφιβολίας καί ἀμφισβήτησης - δείγματα γραφῆς.
Ὁ ἄνθρωπος λοιπόν ἀλλάζει κι ἄς διαφωνεῖ ὁ Σοπενάουερ. Ὁ χαρακτῆρας σφυρηλατεῖται στό ἀμόνι τῆς πείρας. Οἱ ἐμπειρίες του τόν μεγαλώνουν ἤ τόν μικραίνουν. Ἄλλος πέφτει ἀπ’ τήν ἀρετή κι ἄλλος ἀνεβαίνει ἀπό τήν ἁμαρτία. Κι ὅταν λυγίζει ἀπό ἕνα τραγικό συμβάν, ὅταν λιποψυχεῖ μέσα στό πένθος του, δέν ξέρει κανείς, οὔτε κι ὁ ἴδιος (παρ’ ὅλο πού ἐκείνη τή στιγμή δέν ξέρει ὅτι δέν τό ξέρει ἐξ αἰτίας αὐτοῦ πού πιστεύει ὅτι ξέρει) , ἄν θά πέσει ἤ θ’ ἀνυψωθεῖ..
Κι αὐτός ὁ χαρακτῆρας, αὐτός ὁ ἥρωας πού ξύπνησε ἕνα πρωί νικητής ἀφοῦ κατάφερε νά νικήσει τόν παλιό του ἑαυτό, ἔχει ἀποδείξει – ἐνάντια στά θέσφατα τοῦ Καντ, τοῦ Σέλινγκ, τοῦ Χέγκελ – κάτι σπουδαῖο : ἡ ψυχή ὅταν τό θέλει, καταφέρνει νά δεῖ τό καλό καί τό κακό καί νά ἐπιλέξει ἐλεύθερα καί κάθε συνειδητή ἐπιλογή νά τήν ξεχρεώσει μέ τό ἀνάλογο κόστος. Κι ὅταν ξεχρεώσει, τότε ξέρει !
Ἀλλά κι αὐτό, δέν τό θέτω ὥς ἀρχέγονη ἀλήθεια ἐπειδή σκέπει ἀκόμη ὑπό τήν ἐπιτήρηση τῆς ἀμφισβήτησης…

Η ΟΥΤΟΠΙΑ ΤΗΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ

 Δέν ὑπάρχει πιό ἐπικίνδυνη διαμάχη ἀπὸ τόν ἐμφύλιο πού ἔχουμε μέ τόν ἑαυτό μας, μέ ὀδυνηρές καί, καμιά φορά, λοίγιες συνέπειες. 

Κι ἐνῶ ἄλλοτε μιμοῦμαι τόν ποιητή Ἀλκαῖο καί ἀποκρύπτω τά πραγματικά νοήματα μέ ἀλληγορική περιγραφή, κάποτε – κάποτε ὁ λόγος μου εἶναι τόσο ἐπιβλητικός μέ κίνδυνο νά μετατραπεῖ σέ ἀγοραία ρητορεία καί ἐξ αἰτίας αὐτῆς τῆς παρορμητικῆς τακτικῆς νά χάσω τή μάχη. Τό σίγουρο εἶναι πώς σ’ αὐτή τή διαρκῆ διαμάχη μέ τόν ἑαυτό μας, εἴτε κερδίσει ἡ συνετή ἐπιλογή , εἴτε κερδίσει τό χάος τῶν ἐπιθυμιῶν, πάντα θά πληρώνουμε τό ἀνάλογο κόστος.
 
Σκέφτομαι πώς ἄν στήν ἐπιθυμία ἀντιστοιχεῖ τό λανθασμένο περιεχόμενο, συνεκδοχικά στήν συνειδητή ἐπιλογή ἐπικρατεῖ τό λογικό συμπέρασμα. Ἀλλά κι αὐτή ἡ σκέψη τίθεται ὑπό ἀμφισβήτηση ἀφοῦ ἡ ἀρχέγονη ἀνθρώπινη τάση τῆς ἐκπλήρωσης τῶν ἐπιθυμιῶν ἡ ὁποία θεμελιώνεται στήν πεποίθηση πώς μέ τήν ἐκπλήρωση τους ἀνακαλύπτει κανείς τήν εὐτυχία δέν εἶναι παρά μία ὑποβολή saxa loquuntur τήν ὁποία υἱοθετοῦμε ἀπό μικρή ἡλικία καί ἀργότερα, στήν ἐνηλικίωση, εἴμαστε πλέον πεπεισμένοι πώς δέν γίνεται νά εἶναι ἀλλιῶς.
 
Ἐν τέλει, τό πλῆρες περιεχόμενο τῆς ἐξέγερσής μου εἶναι ὁ τραυματισμός τοῦ μεγαλείου καί ὁ ἐξευτελισμός τοῦ κύρους ἑνός ἑαυτοῦ φίλαυτου καί ἐγωπαθῆ πού προκειμένου νά ἱκανοποιήσει τήν ἐπιθυμία δέν διστάζει νά ἀποποιηθεῖ τή σύνεση ἤ ἀκόμη – ἀκόμη καί τήν πραγματική ἐκείνη διαπίστωση πώς ἐπιθυμία δέν εἶναι παρά τό σύνολο τών ἔμφυτων ὁρμῶν πού εὐθύνονται γιά κάθε τύπο αἰσθημάτων ἀγάπης .
 
Σκέφτομαι πώς ὁ καθένας ἀπό ἐμᾶς εἶναι διττός καί ἡ διαδρομή μιᾶς ζωῆς ἐπιτυγχάνεται με μιά διπλή πράξη στοχασμοῦ : ἐκεῖνο πού σχετίζεται μέ τήν ὁλοκλήρωση τῶν ἐπιθυμιῶν, καί τήν ἀπογοήτευση πώς αὐτή ἡ διαδρομή δέν ἀνταποκρίνεται στήν πραγματικότητα.

Κι αὐτό πού μέ θυμώνει εἶναι ἀκριβῶς αὐτό τό παράλογο. Ἡ οὐτοπία πού μᾶς κάνει εὐτυχισμένους…

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΙΣΟΤΗΤΑ

 Μου κάνει τρομερή εντύπωση, κάθε φορά που κατεβαίνω στον κήπο και παρακολουθώ τις φωλιές των μυρμηγκιών, η υπευθυνότητα και η τάξη που επικρατεί ανάμεσά τους. 

Τα μυρμήγκια έχουν ένα ιδιαίτερα αναπτυγμένο δίκτυο σχέσεων που καθορίζει τη ζωή στην αποικία τους. Οι εργάτες χωρίζονται σε ομάδες και καθεμιά ασχολείται με μία μόνο δουλειά: από συλλέκτες τροφής και επιστάτες μέχρι μαχητές και νταντάδες των αυγών. Αυτό που είναι ιδιαιτέρως εντυπωσιακό είναι ότι δεν γεννιούνται με προγραμματισμένο DNA για κάθε δουλειά, αλλά η διαδικασία αποτελεί προϊόν μάθησης. Τα νέα μέλη αποκτούν τις δεξιότητες με τον ίδιο τρόπο που το κάνουν και οι άνθρωποι: με παρατήρηση και μαθητεία! 

Θέλετε και κάτι ακόμα πιο απίστευτο; Οι δάσκαλοι αλληλεπιδρούν με τους νεαρούς μαθητές και κρίνουν ανά πάσα στιγμή την ικανότητά τους: αν οι μαθητές αποτύχουν στις «εξετάσεις», τότε οι δάσκαλοι θα τα κατευθύνουν σε άλλες δουλειές που δεν χρειάζονται ειδικές ικανότητες. 

Βλέποντας αυτές τις μοναδικές κοινότητες των μυρμηγκιών, ο νους μου ταξιδεύει στην ιδανική πολιτεία του Πλάτωνα. Θα μπορούσε να παραδειγματιστεί ο αρχαίος φιλόσοφος και να τελειοποιήσει τις αρχές της ισότητας και της αλληλεγγύης που, κατά την άποψή μου,  αν και τις περιγράφει γλαφυρότατα στο βιβλίο του, ωστόσο παραμένουν αναπάντητα πολλά ερωτηματικά. 

Από εκείνη την εποχή βέβαια ως τις μέρες μας, η ισότητα έχει καταντήσει απειλούμενο είδος των πολιτικών ιδανικών. Η κοινωνική ανισότητα στον πολιτισμένο κόσμο είναι κληροδότημα πολλών γενεών της πολιτικής κάστας, αξιοσημείωτο της οποίας υπήρξε – και υπάρχει ως σήμερα – η έλλειψη ηθικής. Η δίψα για το χρήμα, το ατομικό συμφέρον και ο αμφίσημος αλτρουισμός των πολιτικών, είναι η βάση που στηρίχθηκαν όλες οι πρακτικές της ανισότητας. 

Έχω παρατηρήσει πως ενώ τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις έχουν κατανεμηθεί όμοια στην ανθρωπότητα, μία απευκταία εξαίρεση ολιγάριθμων ατόμων επιβάλει στην πλειονότητα ένα άνισο, και γι’ αυτό άδικο, σύστημα μεταχείρισης υπό την πίεση  του εξωτερικού καταναγκασμού. Η ανηθικότητα βρίσκει εδώ την έκφρασή της. Η ναρκισσιστική ικανοποίηση που προσφέρει η απόκτηση καιροσκοπικής δόξας και εύκολου, βρώμικου χρήματος ενάντια στα ιδεώδη, δίνει την ευχέρεια στα άτομα που ορίζονται κατ’ επάγγελμα ως Πολιτικοί, να απαξιώνουν και να περιφρονούν εκείνους που βρίσκονται εκτός πολιτικής κάστας. Δηλαδή, όλους τους Πολίτες. Οι περιορισμοί που αφορούν τις περισσότερες τάξεις και που εκπορεύονται από ανάλγητες πολιτικές ηγεσίες, δημιουργούν ένα περιβάλλον ωμότητας και δυσαρέσκειας που οδηγεί σε επικίνδυνες εξεγέρσεις. Το βλέπουμε γύρω μας αλλά και σε ολόκληρο τον πλανήτη, το μαθαίνουμε από την Ιστορία. 

Όταν λοιπόν ένα κοινωνικό σύστημα δεν έχει καταφέρει να ξεπεράσει την αδιαφανή και ομιχλώδη κατάσταση όπου ένα ολιγάριθμο μέρος της κοινωνίας βασίζει την ικανοποίησή του στην καταπίεση και την επιβολή ανισοτήτων , τότε δεν χρειάζεται να ειπωθεί πως αυτό το σύστημα δεν διαθέτει καμιά προοπτική μακράς πορείας, αλλά ούτε την αξίζει… 

ΕΙΜΑΣΤΕ ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΝΟΜΙΖΟΥΜΕ;

Βγαίνω από το αυτοκίνητο και η υγρή ομίχλη με τυλίγει νωχελικά. Η ζεστή φωνή της Γαλάνη αντηχεί ακόμη στ’ αφτιά μου. « Αν μια στιγμή μπορεί να τα’ αλλάξει όλα»…   

Αν τελικά δεν υπάρχει ελεύθερη επιλογή; Αν όλα όσα συνέβησαν ή συμβαίνουν ανήκουν στη σφαίρα του τυχαίου, ή ακόμη χειρότερα, οικοδομούνται από μία σταθερά εδραιωμένη κατεύθυνση; Αν ό,τι συνέβη στο παρελθόν, από το πιο μικρό έως το μεγαλύτερο, άλλαζε σε οποιοδήποτε σημείο της πορείας του, σε κάποια λεπτομέρεια, σε κάποια ενέργεια, θα μπορούσε ν’ αλλάξει εντελώς η ζωή μας; Το ζήτημα της ελεύθερης επιλογής είναι η μαγική πέτρα με την οποία είμαστε σε θέση να διακρίνουμε τους στοχαστές από τα ρηχά πνεύματα, ή μάλλον να διακρίνουμε ένα σύνορο όπου οι δύο αυτές κατηγορίες χωρίζονται.

Ένα αχνό φως προβάλει στον έρημο δρόμο του Αμυγδαλεώνα. Ξημερώνοντας, ο ήλιος θα διαλύσει την νυχτερινή ομίχλη και η θερμή του αγάπη θα κατακλύσει το σώμα μου που έχει κουραστεί από το περπάτημα. Οι άνθρωποι  που βρίσκονται σε μια σύγχυση και λοξοπλέουν πότε προς τη μια πλευρά και πότε προς την άλλη, όταν μιλάνε για τις πράξεις τις δικές τους, ή και των άλλων, καταφεύγουν πίσω από τις λέξεις,  τις φράσεις  ή αναμασσούν το ζήτημα τόσο που καταλήγουν να μην ξέρουν περί τίνος πρόκειται. Ο στοχαστής όμως γνωρίζει πως εφαλτήριο των πράξεων είναι ο χαρακτήρας σε συνδυασμό με την αιτία και πως ο χαρακτήρας αυτός κρίνεται όχι εκ των προτέρων (επειδή πιστεύει ότι είναι αυτός που είναι) αλλά από το αποτέλεσμα μιας πράξης που κινήθηκε αυστηρά από μία συγκεκριμένη αιτία.  

Για παράδειγμα ο άνθρωπος που είναι φιλόδοξος. Πιστεύει ακράδαντα ότι οι πράξεις του θα είναι αιωνίως έντιμες επειδή έχει την διαγωγή δίκαιου και ηθικού ανθρώπου. Αλλά όταν αντιλαμβάνεται ότι διακυβεύονται οι στόχοι και οι σκοποί του,  στο όνομα μιας ανούσιας φιλοδοξίας, αυτός ο εύστροφος, ο αγχίνους, ο έντιμος, μετατρέπεται ευθύς σε άνθρωπο εμπαθή γεμάτο απρέπειες. Το ψέμα του φιλόδοξου υφαίνεται από μύθους και μικρές αλήθειες.  Κι αυτός που πιστεύει ότι γνωρίζει τον εαυτό του και ότι ανάλογα θα πράξει, έχει ακόμα κάτι να μάθει και κάτι να ξεχάσει. Ότι δηλαδή δεν πράττουμε σύμφωνα με αυτό  που πιστεύουμε ότι είμαστε, αλλά από ότι κάνουμε μαθαίνουμε τι είμαστε.

 HK