ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΦΛΕΒΕΣ - Αγυιά

 

 

 ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΦΛΕΒΕΣ

Τον Απρίλιο του 2014 το Αρχαιολογικό Μουσείο Άρτας και η ΛΓ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Πρέβεζας - Άρτας επέλεξαν ως  «Έκθεμα του Μήνα»  μια κεφαλή ειδωλίου ανδρικής μορφής παρουσιάζοντάς το και σε βίντεο που φιλοξενείται στη σελίδα του Μουσείου. Το ειδώλιο που βρέθηκε από ανασκαφές το 1999 δίπλα στο ναό του Απόλλωνα, είναι κατασκευασμένο από πηλό, χρονολογείται στην Πρώιμη Κλασική Περίοδο  και παριστάνει νέο άνδρα χωρίς γένια, πιθανώς τον Απόλλωνα, ο οποίος εικονίζεται με αμυγδαλόσχημα μάτια, λεπτή μύτη και καλοσχηματισμένους βοστρύχους. Μια από τις κύριες θεότητες που λατρεύτηκαν στην Αμβρακία ήταν ο Απόλλωνας, ο οποίος λατρεύτηκε ως Αγυιεύς. Η λέξη Αγυιεύς χρησιμοποιήθηκε ως επίκληση στον θεό Απόλλωνα ο οποίος προστατεύει το δρόμο (αγυιά) αλλά και τους ταξιδευτές.

Αγυιεύς επίσης σημαίνει  (κατά ομολογία του Σουίδα) κίονας με κατάληξη αιχμηρή,  «αγιεύς δε έστι κίων εις οξύ λήγων, ον ίστασι προ των θυρών». Με τον Σουίδα συμφωνεί και ο Διευχίδας:  […] εἰς Ἀγυιεὺς δέ ἐστι κίων εἰς ὀξὺ λήγων, ὃν ἱστᾶσι πρὸ τῶν θυρῶν.  Ἰδίους δὲ εἶναί φασιν αὐτοὺς Ἀπόλλωνος[…] Και κατά τον Αισχύλο, αγυιεύς σημαίνει: «ο εποπτεύων στράτες και δρόμους». Αλλά και ο Φερεκράτης (5ος αιώνας π.Χ.)  Αθηναίος ποιητής της Παλαιάς κωμωδίας,  λέει τα εξής : «ω Δέποτ΄αγιεύ, ταύτα νυν μέμνησό μου»,  όπου με το «αγιεύ» εννοεί τον θεό Απόλλωνα.

 

Η ΛΕΞΗ

αγυιά (η, ουσ. θηλ.) 

Η λέξη «αγυιά»  σημαίνει «δρόμος» και προέρχεται από το αρχαίο ρήμα άγω. Παρ’ όλο που το ρήμα και πλήθος παραγώγων του (ἀγός, φορτηγό, λοχαγός, στρατηγός, κυνηγός, χορηγός, ἀρχηγός, ἄγημα, ἀγωγή, ἀγωγός, ἀπαγωγή, ἐξαγωγή, παιδαγωγός, ψυχαγωγία, δημαγωγός, ἀγών, ἀγωνία, ἄκτωρ, κάταγμα, κα.) μας είναι πολύ γνωστά, η λέξη αγυιά έπαψε να χρησιμοποιείται στην καθομιλουμένη.

Στο βιβλίο μου Έρωτας Νηπενθής, υπάρχει ένα κείμενο με τον τίτλο Οἱ υἱοί τῶν ἀγυιῶν που σημαίνει Οι γιοί των δρόμων έχοντας στο κείμενο την έννοια «οι άνθρωποι του περιθωρίου» (ποιητική αδεία). Στην αναζήτησή μου λοιπόν τότε, ψάχνοντας τη λέξη αγυιά έπεσα σε κείμενο ανώνυμου συντάκτη που έδινε πληροφορίες για το τοπωνύμιο Αγυιά της Πάτρας, πρωτεύουσας του νομού Αχαΐας και έλεγε τα εξής : «Η Αγυιά είναι συνοικία της Πάτρας, καθώς επίσης όρμος και ακρωτήριο…  Σύμφωνα με τον ιστορικό…  το όνομα προέρχεται από τη λέξη aggio που σημαίνει όρμος, απάγκιο….». Όποια λεξικά και να άνοιξα, κανένα δεν μου έδωσε αποτέλεσμα που να συνδέει την λέξη αγυιά με τις λέξεις «aggio» και «απάγκιο». Ενώ όλα τα αρχαιοελληνικά λεξικά  αναφέρουν  πως η λέξη «αγυιά» προέρχεται από ρήμα «άγω» και της δίνουν την έννοια «δρόμος». Η λέξη απάγκιο προέρχεται από την αρχαία λέξη «άγκος» που σημαίνει καμπή, καμπύλη, κοίλωμα.

Η γνώμη μου λοιπόν είναι να μην αρκούμαστε στις απόψεις ανώνυμων συντακτών στο διαδίκτυο αλλά να αναζητούμε απόψεις και γνώμες των ειδικών και μάλιστα εκείνων που αναφέρουν πάντα πηγές.

ΗΡΩ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ

ΠΗΓΕΣ :

Το απόσπασμα του Διευχίδα προέρχεται από το βιβλίο Αριστοφάνης Κωμωδίες- Aristophanis Comœdiæ, Τόμος 4,Μέρος 2

Λεξικόν Σουίδα ή Σούδα

Φερεκράτης - «Κραπάταλοι»  - αναφορά του Σουίδα

Ευάγγελος Μαντουλίδης - Ετυμολογικό Λεξικό Αρχαίας Ελληνικής

(Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΠΡΩΙΝΗ, Δευτέρα 5/7/21)